رسیدن به هویت و بیداری شرقی مهمترین دغدغه اقبال است

سیدمهدی زرقانی امروز۲۱ آبان ماه در همایش بزرگداشت اقبال لاهوری در دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد اظهار کرد: مسئله معراج و به آسمان رفتن انسان بسیار مورد علاقه تقریباً همه شاعران تراز اول زبان فارسی است. این پدیده در حقیقت جالب توجه است؛ زیرا در هستی شناسی کلاسیک هستی به دو قسمت «عالم ماده» و «عالم غیب» یا به تعبیر دیگر «عالم روح» تقسیم شده است.

استاد دانشگاه فردوسی و دبیر علمی همایش ادامه داد: در معراج انسان ها به «عالم ماده» و بام آسمان هستی می رسند و این تجربه رفتن به بام آسمان تخیل بسیاری از شاعران و نویسندگان ما را برانگیخته و در حاشیه اش شعرهای زیادی سروده اند.

وی گفت: برخی از متون در مورد معراج رسول الله است و برخی از این متون که تخیل قوی تری دارند به طوری که گویی خودِ شاعر به آسمان رفته و این رفتن به آسمان را در یک تجربه شهودی یا تخیلی به ما منتقل کرده اند. این گونه از ادبیات فارسی در حقیقت یک ژانر خاص به نام «معراج نامه» را تشکیل می دهد که شرح سفر به آسمان است. معراج نامه ها معمولاً با جهان کلاسیک و پارادایم سنتی متناسب هستند اما انسان مدرن با دغدغه ها و مشکلات دیگری مواجه است.

زرقانی افزود: در ادبیات معاصر و مدرن فارسی به نظر می رسد کسی معراج نامه را با آن نگاه سنتی ننگریسته است. تنها اقبال در بین شاعرانی که من می شناسم تصمیم گرفته ژانری کلاسیک را به معاصر بیاورد و آن را با اقتضائات زمانه پیوند دهد.

وی افزود: پرسش من در این سخنرانی این است که چگونه اقبال این کار را انجام داد و از چه شگردهایی استفاده کرد که ژانر کلاسیک را به مدرن تبدیل کند و مسائل زندگی عصر جدید را با این گونه ادبی به نام معراج نامه مرتبط کند.

دبیر علمی همایش بیان کرد: تغییری که اقبال داد تغییر از جستجوی حقیقت ازلی در معراج به جستجوی واقعیت های زمینی و دنیایی بود. اقبال در معراج نامه اش با مهارت مسائل زندگی روز و قرن بیستم بشر را وارد کرده است. بدین ترتیب او نگاهی تازه به معراج ارائه می دهد.

وی اظهار کرد: یکی از دغدغه های اصلی اقبال رسیدن به خودآگاهی شرق است. او پرچم دار هویت شرقی است و می کوشد مخاطبان را به یادآوری فرهنگ و اندیشه های خود دعوت کند و از قید نفی و طرد فرهنگ غربی بپرهیزد. اقبال در شعرش به تماشای چهره های تاریخی و اجتماعی می پردازد و در این راه از شخصیت هایی مانند «سید جمال اسدآبادی» و «مولانا» بهره می برد.

این استاد دانشگاه اضافه کرد: سومین شگرد اقبال توجه به ابلیس و تأمل در مفهوم انسان و فرشتگی است. او در این باره می گوید که در جستجوی انسانی است که تسلیم نشود و پیروز شود. او ابلیس نمایی مدرن از انسان و حقیقت وجودی او را در قالب شعر به تصویر می کشد.

وی گفت: در نهایت اقبال با استفاده از این شگردها تلاش می کند تا معراج نامه را به یک اثر معاصر تبدیل کند که نه تنها به مسائل بنیادی بلکه به واقعیت های زندگی انسان در عصر جدید نیز بپردازد.

هویت انسانی در اندیشه اقبال نشئت گرفته از ایمان است

کریم نجفی برزگر دبیرکل شبکه دانشگاه های مجازی جهان اسلام اظهار کرد: از نمایندگان محترم کشورهای عراق پاکستان و عربستان و اساتید گرامی برای برگزاری مراسم بزرگداشت اقبال تشکر می کنم که نسبت به شخصیتی که در زمان خود به وحدت اسلامی فکر می کرد توجه ویژه ای نشان دادند.

وی گفت: نگاهی که ما به اقبال داریم مهم است چرا که زیست اقبال در اوایل قرن ۱۹ و ۲۰ میلادی در هندوستان و کشورهای دیگر مورد توجه است چرا که آن زمان ها کشورها با تحولات دوره ای مواجه و انگلیسی ها به دنبال ایجاد تفرقه در بین مسلمانان بودند.

نجفی ادامه داد: در آن دوران فرهنگ غربی در حال ترویج بود و یکی از مسائل مهم این بود که علمای جهان اسلام با این تفکرات و اندیشه های جدایی طلبانه بین مسلمانان و ملیت ها مبارزه کردند.

دبیرکل شبکه دانشگاه های مجازی جهان اسلام ادامه داد: علمای اسلام در آن زمان هشدارهای لازم را دادند. آن دوره زمانی بود که صنعت چاپ نیز ایجاد شده بود و اندیشه های شخصیت های بزرگی مثل علامه اقبال سید جمال الدین اسدآبادی سید قطب در مصر و علامه کاشف القطا در عراق سید ابوالحسن نبوی در هند بسیار تاثیرگذار بود و با پیشرفت صنعت چاپ این اندیشه ها به جوانان و سایر اندیشمندان می رسید. این حرکت اسلامی در کشورهای مختلف به مقابله با تفرقه پرداخت.

وی با اشاره به جمله ای معروف «اسلام دین توحید و وحدت کلمه توحید است» افزود: پیامبر عزیز اسلام همیشه بر توحید تأکید می کرد. همین وحدت مسلمانان در کلمه توحید نهفته است و یکی از اهداف شخصیت هایی مانند سید ابوالحسن نبوی و سید قطب نیز همین بحث توحید کلمه بود. همچنین سید جمال الدین اسدآبادی به کشورها سفر می کرد و اهمیت وحدت اسلامی را گوشزد می کرد.

اقبال لاهوری ضعف ایمان را علت عقب ماندگی مسلمانان می دانست

دبیر کل شبکه دانشگاه های مجازی جهان اسلام گفت: علامه اقبال ایمان به خداوند را برای پیشرفت مسلمانان ضروری می دانست و معتقد بود اگر ایمان نباشد انسان هویت خود را از دست می دهد. او ضعف ایمان و فریفته شدن به فرهنگ غربی را علت عقب ماندگی مسلمانان می دانست و معتقد بود که کشورهای اسلامی باید استدلال منطقی خود را حفظ کنند و در برابر فرهنگ غربی دچار خودباختگی نشوند.

پایان خبر سیپکس