آشنایی با روش های قانونی طلاق که به نفع طرفین باشد
در دنیای پرتلاطم روابط خانوادگی گاه جدایی به عنوان آخرین راه حل پیش روی زوجین قرار می گیرد. در این میان طلاق توافقی به عنوان روشی مسالمت آمیز و کم هزینه تر مورد توجه بسیاری از زوج هایی است که تصمیم به پایان دادن به زندگی مشترک خود گرفته اند. در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران قانونگذار با در نظر گرفتن مصالح خانواده و اصل کاهش اختلافات امکان طلاق توافقی را پیش بینی نموده است. شناخت دقیق این روش قانونی و آگاهی از مراحل و الزامات آن می تواند به زوجین کمک کند تا فرآیند جدایی را با کمترین آسیب و در کوتاه ترین زمان ممکن به انجام رسانند.
اگر به دنبال بهترین وکیل مهریه و یا بهترین وکیل طلاق توافقی در تهران هستید پیشنهاد می‌کنیم با وکیل من تماس بگیرید. تیم حقوقی وکیل من با تخصص و تجربه در زمینه دعاوی مهریه آماده ارائه مشاوره و پیگیری حقوقی شما است.
مبانی قانونی طلاق توافقی در نظام حقوقی ایران
طلاق توافقی که در اصطلاح حقوقی به آن طلاق بائن به رضایت زوجین نیز گفته می شود ریشه در اصل رضایت طرفین دارد که از مبانی اساسی حقوق قراردادها و به طور خاص حقوق خانواده در فقه اسلامی و به تبع آن حقوق ایران است. ماده ۱۱۳۳ قانون مدنی به مرد این حق را می دهد که هر زمان که بخواهد همسر خود را طلاق دهد اما این حق مطلق نیست و در مواردی محدودیت هایی برای آن وجود دارد. در مقابل ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی نیز به زن اجازه می دهد در شرایط خاص و با اثبات عسر و حرج از دادگاه تقاضای طلاق نماید. طلاق توافقی راهی میانه بین این دو حالت است که در آن زوجین با توافق و رضایت کامل در خصوص اصل طلاق و تمامی مسائل مالی و غیرمالی ناشی از آن به تفاهم می رسند و دادگاه نیز با احراز این توافق و انطباق آن با موازین قانونی حکم طلاق را صادر می کند.
مهم ترین مستند قانونی طلاق توافقی ماده ۲۵ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱ است که مقرر می دارد : «در صورتی که زوجین متقاضی طلاق توافقی باشند دادگاه باید موضوع را به مرکز مشاوره خانواده ارجاع دهد. در صورت عدم انصراف زوجین از طلاق مرکز مشاوره خانواده با تشکیل جلسه یا جلسات مشاوره تلاش می کند زوجین را به سازش ترغیب نماید. در صورت عدم حصول سازش و توافق زوجین بر طلاق مرکز مشاوره خانواده گزارش جامع و مانع مشتمل بر اظهارات طرفین و نتیجه تلاش های انجام شده را به دادگاه ارائه می دهد. دادگاه پس از ملاحظه گزارش مرکز مشاوره خانواده و در صورت حصول توافق زوجین در خصوص کلیه حقوق مالی و غیرمالی ناشی از زوجیت گواهی عدم امکان سازش صادر و مراتب را به دفتر رسمی طلاق اعلام می کند.»
این ماده قانونی فرآیند طلاق توافقی را به طور دقیق مشخص کرده و نقش مراکز مشاوره خانواده را در این فرآیند برجسته نموده است. همچنین بر ضرورت توافق زوجین در خصوص کلیه حقوق مالی و غیرمالی برای صدور گواهی عدم امکان سازش تأکید دارد.
تعریف و مفهوم طلاق توافقی : از منظر حقوقی
از منظر حقوقی طلاق توافقی نوعی از طلاق بائن است که به موجب توافق اراده زوجین و با حکم دادگاه واقع می شود. در این نوع طلاق زوجین در مورد اصل طلاق و کلیه آثار و نتایج ناشی از آن اعم از مسائل مالی (مانند مهریه نفقه اجرت المثل و تقسیم اموال) و غیرمالی (مانند حضانت فرزندان و حق ملاقات) به توافق می رسند. این توافقنامه مبنای صدور حکم طلاق توسط دادگاه قرار می گیرد.
به عبارت دیگر طلاق توافقی یک عقد لازم است که به موجب آن زوجین با اراده مشترک خود به عقد نکاح خاتمه می دهند و آثار حقوقی آن را تعیین می کنند. لازم به ذکر است که توافقات زوجین در طلاق توافقی باید مطابق با موازین شرعی و قانونی باشد و دادگاه نیز موظف است قبل از صدور حکم طلاق این انطباق را بررسی نماید.
اصطلاحات تخصصی حقوقی مرتبط با طلاق توافقی عبارتند از :
- طلاق بائن : نوعی از طلاق که پس از وقوع آن مرد حق رجوع به زن را ندارد مگر با عقد نکاح جدید. طلاق توافقی از نوع طلاق بائن است.
- توافقنامه طلاق : سند رسمی یا غیررسمی که در آن توافقات زوجین در خصوص مسائل مالی و غیرمالی ناشی از طلاق درج می شود.
- گواهی عدم امکان سازش : مجوز قانونی که توسط دادگاه پس از طی مراحل قانونی و احراز توافق زوجین صادر می شود و به زوجین اجازه می دهد به دفترخانه طلاق مراجعه و صیغه طلاق را جاری نمایند.
- مرکز مشاوره خانواده : مراکزی که به منظور ارائه خدمات مشاوره ای و تلاش برای سازش بین زوجین به موجب قانون حمایت خانواده تأسیس شده اند.
- مهریه : مالی که به موجب عقد نکاح مرد ملزم به پرداخت آن به زن می شود.
- نفقه : هزینه زندگی زن که بر عهده مرد است.
- اجرت المثل : مزد کارهایی که زن در منزل زوج انجام داده و شرعاً و قانوناً مکلف به انجام آن نبوده است.
- حضانت : نگهداری و تربیت فرزندان پس از طلاق که معمولاً به مادر واگذار می شود مگر آنکه مصلحت طفل اقتضای خلاف آن را داشته باشد.
- حق ملاقات : حق قانونی والدین غیرحاضن برای دیدار با فرزندان خود.
مزایای طلاق توافقی نسبت به سایر انواع طلاق
طلاق توافقی در مقایسه با سایر انواع طلاق از جمله طلاق به درخواست زوج (طلاق رجعی یا بائن به اراده مرد) و طلاق به درخواست زوجه (طلاق قضایی به دلیل عسر و حرج) مزایای متعددی دارد که از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره نمود :
- سرعت و سهولت فرآیند : طلاق توافقی معمولاً در مدت زمان کوتاه تری نسبت به سایر انواع طلاق به نتیجه می رسد. زیرا در این روش نیازی به اثبات دلایل طلاق یا ورود به اختلافات حقوقی پیچیده نیست و دادگاه صرفاً بر توافق زوجین و انطباق آن با قانون نظارت می کند.
- کاهش هزینه ها : هزینه های دادرسی و حق الوکاله وکیل در طلاق توافقی معمولاً کمتر از سایر انواع طلاق است. زیرا فرآیند دادرسی کوتاه تر و ساده تر است و نیاز به طرح دعاوی متعدد و رسیدگی به آن ها نیست.
- کاهش تنش و اختلافات : طلاق توافقی به دلیل ماهیت مسالمت آمیز آن منجر به کاهش تنش و اختلافات بین زوجین می شود. این امر به ویژه در مواردی که زوجین دارای فرزند هستند اهمیت ویژه ای دارد و می تواند به حفظ روابط سالم تر بین والدین و فرزندان پس از طلاق کمک کند.
- حفظ احترام متقابل : در طلاق توافقی زوجین با احترام متقابل و به دور از نزاع و درگیری به جدایی می رسند. این امر می تواند به حفظ کرامت انسانی طرفین و کاهش آسیب های روحی و روانی ناشی از طلاق کمک کند.
- تعیین تکلیف حقوق و تکالیف : در طلاق توافقی زوجین با توافق خود کلیه حقوق و تکالیف ناشی از زوجیت را تعیین تکلیف می کنند. این امر از بروز اختلافات آتی و طرح دعاوی حقوقی بعدی جلوگیری می کند.
- انعطاف پذیری در توافقات : زوجین در طلاق توافقی از انعطاف پذیری بیشتری در تنظیم توافقات خود برخوردارند. آن ها می توانند با توجه به شرایط و نیازهای خاص خود در مورد مسائل مالی و غیرمالی به توافق برسند و دادگاه نیز معمولاً به این توافقات احترام می گذارد مگر آنکه مخالف صریح قانون باشد.
مراحل قانونی و رویه دادرسی طلاق توافقی
فرآیند قانونی طلاق توافقی در ایران به طور کلی شامل مراحل زیر است :
- مراجعه به وکیل یا مشاور حقوقی (توصیه می شود) : اگرچه الزامی قانونی برای داشتن وکیل در طلاق توافقی وجود ندارد اما توصیه اکید می شود که زوجین قبل از هر اقدامی با یک وکیل یا مشاور حقوقی متخصص در امور خانواده مشورت نمایند. وکیل می تواند به زوجین در درک صحیح حقوق و تکالیف قانونی خود تنظیم توافقنامه طلاق و طی مراحل قانونی کمک کند.
- تنظیم توافقنامه طلاق : زوجین باید در خصوص کلیه مسائل مالی و غیرمالی ناشی از طلاق از جمله مهریه نفقه اجرت المثل حضانت فرزندان حق ملاقات و نحوه تقسیم اموال مشترک به توافق برسند. این توافقات باید به صورت مکتوب در توافقنامه طلاق درج شود. توافقنامه می تواند به صورت عادی یا رسمی تنظیم گردد.
- ثبت نام در سامانه تصمیم : مطابق با قانون حمایت خانواده زوجین متقاضی طلاق توافقی باید ابتدا در سامانه تصمیم (سامانه نوبت دهی مراکز مشاوره خانواده) ثبت نام نمایند و نوبت مشاوره دریافت کنند.
- مراجعه به مرکز مشاوره خانواده : پس از دریافت نوبت زوجین باید به مرکز مشاوره خانواده مراجعه و در جلسات مشاوره شرکت نمایند. هدف از این جلسات تلاش برای سازش بین زوجین و منصرف نمودن آن ها از طلاق است. در صورت عدم سازش مرکز مشاوره گزارش خود را به دادگاه ارائه می دهد.
- تقدیم دادخواست طلاق توافقی به دادگاه : پس از طی مراحل مشاوره و دریافت گزارش مرکز مشاوره زوجین یا وکیل آن ها باید دادخواست طلاق توافقی را به دادگاه خانواده صالح (دادگاه محل سکونت زوجه) تقدیم نمایند. دادخواست باید حاوی مشخصات زوجین موضوع دادخواست (طلاق توافقی) توافقنامه طلاق و گزارش مرکز مشاوره باشد.
- رسیدگی در دادگاه : دادگاه پس از وصول دادخواست وقت رسیدگی تعیین و به طرفین ابلاغ می نماید. در جلسه رسیدگی دادگاه اصالت توافقنامه و رضایت زوجین را احراز نموده و در صورت انطباق توافقات با موازین قانونی گواهی عدم امکان سازش را صادر می کند.
- مراجعه به دفترخانه طلاق : پس از صدور گواهی عدم امکان سازش زوجین باید ظرف مدت سه ماه به یکی از دفاتر رسمی طلاق مراجعه و نسبت به جاری نمودن صیغه طلاق و ثبت آن اقدام نمایند. در صورت عدم مراجعه در مهلت مقرر گواهی عدم امکان سازش از اعتبار ساقط می شود.
توافقات مالی و غیرمالی در طلاق توافقی : مهریه نفقه و حضانت
همانطور که اشاره شد توافق زوجین در خصوص کلیه حقوق مالی و غیرمالی ناشی از زوجیت از ارکان اصلی طلاق توافقی است. مهم ترین این توافقات عبارتند از :
- مهریه : زوجین باید در مورد مهریه تعیین تکلیف نمایند. زن می تواند مهریه خود را ببخشد تقلیل دهد یا به همان میزان مقرر در عقدنامه باقی بگذارد. در صورت عدم بخشش یا تقلیل مهریه مرد ملزم به پرداخت آن است. نحوه پرداخت مهریه نیز باید در توافقنامه مشخص شود (نقدی اقساطی و غیره).
- نفقه : نفقه ایام زوجیت (نفقه معوقه) و نفقه بعد از طلاق (در صورت وجود شرایط) باید تعیین تکلیف شود. معمولاً در طلاق توافقی زن از نفقه ایام زوجیت خود صرف نظر می کند اما این موضوع بستگی به توافق طرفین دارد. نفقه بعد از طلاق نیز در صورتی به زن تعلق می گیرد که طلاق رجعی باشد و در ایام عده زن ناشزه نباشد. در طلاق بائن (مانند طلاق توافقی) نفقه بعد از طلاق به زن تعلق نمی گیرد.
- اجرت المثل : در صورتی که زن در طول زندگی مشترک کارهایی را در منزل زوج انجام داده باشد که شرعاً و قانوناً مکلف به انجام آن ها نبوده باشد می تواند مطالبه اجرت المثل نماید. در طلاق توافقی زوجین می توانند در مورد اجرت المثل نیز به توافق برسند و زن می تواند از مطالبه آن صرف نظر کند یا مبلغی را به عنوان اجرت المثل دریافت نماید.
- حضانت فرزندان : تعیین حضانت فرزندان (نگهداری و تربیت آن ها) و حق ملاقات والدین با فرزندان از مهم ترین مسائل در طلاق توافقی است. معمولاً حضانت فرزندان زیر ۷ سال به مادر واگذار می شود و پس از آن مصلحت طفل در تعیین حضانت ملاک قرار می گیرد. حق ملاقات برای والد غیرحاضن نیز باید به طور دقیق در توافقنامه مشخص شود (زمان مکان و مدت ملاقات).
- تقسیم اموال مشترک : در صورتی که زوجین دارای اموال مشترک باشند که در طول زندگی مشترک به دست آمده است (مانند منزل خودرو حساب های بانکی و غیره) باید در مورد نحوه تقسیم این اموال نیز به توافق برسند. تقسیم اموال مشترک معمولاً به صورت مساوی بین زوجین انجام می شود مگر آنکه توافق دیگری بین آن ها صورت گیرد.
- شرط تنصیف دارایی : در صورتی که شرط تنصیف دارایی در عقدنامه ازدواج درج شده باشد زن می تواند پس از طلاق نیمی از دارایی های مرد که بعد از ازدواج به دست آمده است را مطالبه نماید. در طلاق توافقی زوجین می توانند در مورد اعمال یا عدم اعمال شرط تنصیف دارایی نیز به توافق برسند.
نقش وکیل در فرآیند طلاق توافقی : ضرورت یا انتخاب؟
همانطور که پیش تر اشاره شد استفاده از خدمات وکیل در طلاق توافقی اگرچه الزامی قانونی نیست اما به شدت توصیه می شود. وکیل متخصص در امور خانواده می تواند نقش مهمی در تسهیل و تسریع فرآیند طلاق توافقی و حفظ حقوق موکل خود ایفا نماید.
دلایل ضرورت استفاده از وکیل در طلاق توافقی :
- تخصص و تجربه حقوقی : وکیل متخصص با قوانین و مقررات مربوط به طلاق و حقوق خانواده آشنایی کامل دارد و می تواند به زوجین در درک صحیح حقوق و تکالیف قانونی خود کمک کند.
- تنظیم توافقنامه دقیق و جامع : وکیل می تواند با استفاده از دانش و تجربه خود توافقنامه طلاقی را تنظیم نماید که جامع و مانع بوده و کلیه مسائل مالی و غیرمالی ناشی از طلاق را به طور دقیق و شفاف مشخص نماید. این امر از بروز اختلافات آتی و طرح دعاوی حقوقی بعدی جلوگیری می کند.
- نمایندگی در دادگاه و مراکز مشاوره : وکیل می تواند به نمایندگی از موکل خود در دادگاه و مراکز مشاوره خانواده حضور یافته و از حقوق او دفاع نماید. این امر به ویژه برای افرادی که به دلیل مشغله کاری یا دوری مسافت امکان حضور در جلسات دادگاه و مشاوره را ندارند بسیار مفید است.
- تسریع فرآیند طلاق : وکیل با آشنایی به رویه دادرسی و مراحل قانونی طلاق توافقی می تواند فرآیند طلاق را تسریع نماید و از اتلاف وقت و انرژی زوجین جلوگیری کند.
- کاهش استرس و تنش : حضور وکیل در فرآیند طلاق توافقی می تواند به کاهش استرس و تنش های روحی و روانی ناشی از طلاق کمک کند. زیرا زوجین با اطمینان از اینکه حقوق آن ها توسط وکیل مدافع پیگیری می شود آرامش خاطر بیشتری خواهند داشت.
- جلوگیری از اشتباهات حقوقی : عدم آگاهی از قوانین و مقررات مربوط به طلاق ممکن است منجر به بروز اشتباهات حقوقی و تضییع حقوق زوجین شود. وکیل با دانش حقوقی خود از بروز این اشتباهات جلوگیری می کند.
با توجه به مزایای ذکر شده توصیه می شود زوجینی که قصد دارند از طریق طلاق توافقی از یکدیگر جدا شوند حتماً از خدمات یک وکیل متخصص در امور خانواده بهره مند شوند.
ضمانت اجرای توافقات در طلاق توافقی
توافقاتی که زوجین در توافقنامه طلاق به آن می رسند دارای ضمانت اجرای قانونی است. به این معنا که در صورت عدم اجرای تعهدات مندرج در توافقنامه توسط هر یک از طرفین طرف دیگر می تواند از طریق مراجع قضایی اجرای آن را مطالبه نماید.
توافقنامه طلاق پس از صدور گواهی عدم امکان سازش و ثبت طلاق در دفترخانه به عنوان یک سند رسمی محسوب می شود و قابلیت اجرا از طریق اجراییه دادگاه را دارد. به عنوان مثال اگر مرد متعهد به پرداخت مبلغی به عنوان مهریه یا اجرت المثل به زن شده باشد و از پرداخت آن امتناع نماید زن می تواند با مراجعه به دادگاه درخواست صدور اجراییه نموده و از طریق توقیف اموال مرد نسبت به وصول مطالبات خود اقدام نماید.
همچنین در مورد توافقات مربوط به حضانت و حق ملاقات فرزندان در صورت عدم اجرای آن ها توسط والد حاضر والد دیگر می تواند با مراجعه به دادگاه درخواست الزام والد حاضر به اجرای تعهدات خود را بنماید و در صورت استمرار تخلف دادگاه می تواند تصمیمات مقتضی را در خصوص حضانت و حق ملاقات اتخاذ نماید.
بنابراین توافقات صورت گرفته در طلاق توافقی صرفاً جنبه اخلاقی و توافقی ندارد بلکه از پشتوانه قانونی محکم برخوردار بوده و قابل پیگیری و اجرا از طریق مراجع قضایی است.
نکات کلیدی برای دستیابی به طلاق توافقی موفق
برای دستیابی به یک طلاق توافقی موفق و کم دردسر توجه به نکات زیر ضروری است :
- صداقت و شفافیت : زوجین باید در مذاکرات و توافقات خود صادق و شفاف باشند و از پنهان کاری یا فریب دادن یکدیگر خودداری نمایند.
- احترام متقابل : حتی در شرایط جدایی حفظ احترام متقابل بین زوجین ضروری است. پرهیز از توهین تحقیر و انتقام جویی می تواند به تسهیل فرآیند توافق و کاهش تنش ها کمک کند.
- انعطاف پذیری و گذشت : رسیدن به توافق در طلاق توافقی مستلزم انعطاف پذیری و گذشت از سوی هر دو طرف است. زوجین باید آماده باشند تا در برخی موارد از خواسته های خود کوتاه آمده و به یک مصالحه منصفانه دست یابند.
- مشورت با وکیل : همانطور که بارها تأکید شد مشورت با وکیل متخصص در امور خانواده یکی از مهم ترین عوامل موفقیت در طلاق توافقی است. وکیل می تواند به زوجین در درک حقوق و تکالیف قانونی خود و تنظیم توافقنامه منصفانه کمک کند.
- توجه به مصلحت فرزندان : در مواردی که زوجین دارای فرزند هستند توجه به مصلحت فرزندان باید در اولویت قرار گیرد. توافقات مربوط به حضانت و حق ملاقات باید به گونه ای تنظیم شود که منافع و رفاه فرزندان در آن لحاظ شده باشد.
- مکتوب نمودن توافقات : کلیه توافقات زوجین باید به صورت مکتوب در توافقنامه طلاق درج شود. توافقات شفاهی فاقد اعتبار قانونی است و قابل استناد در مراجع قضایی نیست.
- رعایت مهلت های قانونی : زوجین باید به مهلت های قانونی مربوط به طلاق توافقی (مانند مهلت مراجعه به دفترخانه طلاق پس از صدور گواهی عدم امکان سازش) توجه داشته باشند و اقدامات لازم را در مهلت مقرر انجام دهند.
پرسش های متداول درباره طلاق توافقی و پاسخ های حقوقی
پرسش ۱ : آیا برای طلاق توافقی حتماً باید دلیل موجهی وجود داشته باشد؟
پاسخ : خیر. در طلاق توافقی نیازی به ارائه دلیل موجه برای طلاق نیست. صرف توافق و رضایت زوجین برای جدایی کافی است. دادگاه در طلاق توافقی به دلایل طلاق ورود نمی کند و صرفاً بر توافق زوجین و انطباق آن با قانون نظارت می کند.
پرسش ۲ : آیا زن می تواند در طلاق توافقی مهریه خود را مطالبه کند؟
پاسخ : بله. زن این حق را دارد که در طلاق توافقی مهریه خود را مطالبه کند. اما در عمل بسیاری از زنان در طلاق توافقی به منظور تسریع فرآیند طلاق و جلب رضایت مرد از بخشی یا تمام مهریه خود صرف نظر می کنند. با این حال این موضوع کاملاً توافقی است و زن می تواند مهریه خود را به طور کامل مطالبه نماید.
پرسش ۳ : اگر بعد از طلاق توافقی یکی از زوجین از توافقات خود پشیمان شود چه کاری می تواند انجام دهد؟
پاسخ : پس از صدور گواهی عدم امکان سازش و جاری شدن صیغه طلاق در دفترخانه امکان پشیمانی و عدول از توافقات وجود ندارد. توافقنامه طلاق به عنوان یک سند رسمی و لازم الاجرا محسوب می شود و زوجین ملزم به اجرای تعهدات مندرج در آن هستند. در صورت عدم اجرای تعهدات توسط هر یک از طرفین طرف دیگر می تواند از طریق مراجع قضایی اجرای آن را مطالبه نماید.
توصیه نهایی : مراجعه به متخصصین حقوقی
طلاق توافقی اگرچه روشی مسالمت آمیز و کم هزینه برای جدایی است اما همچنان یک فرآیند حقوقی پیچیده است که نیازمند آگاهی از قوانین و مقررات مربوطه و مهارت در مذاکره و توافق می باشد. به منظور حفظ حقوق و منافع خود و جلوگیری از بروز مشکلات آتی توصیه اکید می شود که زوجین متقاضی طلاق توافقی حتماً از مشاوره و راهنمایی وکلای متخصص در امور خانواده بهره مند شوند.
وکلای متخصص با دانش و تجربه خود می توانند به زوجین در درک صحیح حقوق و تکالیف قانونی خود تنظیم توافقنامه منصفانه و جامع طی مراحل قانونی طلاق و حل و فصل اختلافات احتمالی کمک کنند. همچنین در صورت بروز هرگونه مشکل یا ابهام در فرآیند طلاق توافقی مراجعه به مراجع قانونی و قضایی حق مسلم هر یک از زوجین است.
آیا شما به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در مورد "آشنایی با روش های قانونی طلاق که به نفع طرفین باشد" هستید؟ با کلیک بر روی خانواده, کسب و کار ایرانی، ممکن است در این موضوع، مطالب مرتبط دیگری هم وجود داشته باشد. برای کشف آن ها، به دنبال دسته بندی های مرتبط بگردید. همچنین، ممکن است در این دسته بندی، سریال ها، فیلم ها، کتاب ها و مقالات مفیدی نیز برای شما قرار داشته باشند. بنابراین، همین حالا برای کشف دنیای جذاب و گسترده ی محتواهای مرتبط با "آشنایی با روش های قانونی طلاق که به نفع طرفین باشد"، کلیک کنید.
