فرهنگ، زبان و سنت های مردم ثلاث باباجانی

شهرستان ثلاث باباجانی نگینی در غرب استان کرمانشاه با پیشینه ای کهن و فرهنگی غنی همواره مورد توجه بوده است. این منطقه که بخشی از ناحیه اورامانات به شمار می رود نه تنها از نظر جغرافیایی با موقعیت خاص خود در مرز ایران و عراق بلکه از حیث تنوع فرهنگی و آداب و رسوم نیز جایگاه ویژه ای دارد. اما چرا شناخت فرهنگ زبان و سنت های این شهرستان اهمیت دارد؟ در دنیای امروز که یکپارچگی فرهنگی به سرعت در حال گسترش است حفظ و پاسداشت داشته های فرهنگی بومی به منزله حفظ هویت و اصالت یک منطقه است. ثلاث باباجانی با قرار گرفتن در تلاقی فرهنگ های مختلف گنجینه ای از آیین ها زبان ها و باورها را در خود جای داده است که هر کدام داستانی برای گفتن دارند. این مقاله تلاش می کند تا با نگاهی دقیق و جامع به بررسی این جنبه های ارزشمند بپردازد و تصویری روشن از زندگی و فرهنگ مردم این دیار ارائه دهد. با ما همراه باشید تا در این سفر فرهنگی با زیبایی ها و ویژگی های منحصربه فرد ثلاث باباجانی بیشتر آشنا شویم.

درباره ثلاث باباجانی

شهرستان ثلاث باباجانی واقع در غرب استان کرمانشاه از دیرباز به عنوان یکی از مناطق مهم و استراتژیک این ناحیه شناخته شده است. این شهرستان با موقعیت جغرافیایی خاص خود که هم مرز با کشور عراق است و در میان کوه های زاگرس قرار دارد دارای طبیعتی بکر و آب و هوایی متنوع است. اما آنچه ثلاث باباجانی را از سایر مناطق متمایز می کند تنوع فرهنگی و پیشینه تاریخی غنی آن است. این شهرستان محل سکونت اقوام و طوایف مختلف با آداب و رسوم گوناگون بوده و همین امر باعث شکل گیری یک بافت فرهنگی منحصر به فرد در آن شده است. از نظر اقتصادی ثلاث باباجانی با تکیه بر کشاورزی دامداری و صنایع دستی نقش مهمی در تامین نیازهای منطقه ایفا می کند. همچنین وجود جاذبه های گردشگری طبیعی و تاریخی در این شهرستان فرصت های مناسبی را برای توسعه صنعت گردشگری فراهم کرده است. در مجموع ثلاث باباجانی با داشتن پتانسیل های فراوان در زمینه های مختلف می تواند به یکی از مناطق پیشرو و توسعه یافته در استان کرمانشاه تبدیل شود.

موقعیت جغرافیایی و تقسیمات شهرستان ثلاث باباجانی

شهرستان ثلاث باباجانی در شمال غربی استان کرمانشاه قرار گرفته و از شمال با شهرستان جوانرود از شرق با شهرستان پاوه از جنوب با شهرستان دالاهو و از غرب با کشور عراق همسایه است. این موقعیت جغرافیایی ویژه باعث شده تا ثلاث باباجانی از نظر آب و هوایی و طبیعی تنوع زیادی داشته باشد. این شهرستان از دو بخش مرکزی و ازگله تشکیل شده است. بخش مرکزی شامل شهر تازه آباد (مرکز شهرستان) و دهستان های خانه شور دشت حر و جیگران است. بخش ازگله نیز شامل شهر ازگله و دهستان های سرقلعه و ازگله می شود. این تقسیمات نشان دهنده پراکندگی جمعیت و تنوع فعالیت های اقتصادی در سطح شهرستان است. موقعیت کوهستانی ثلاث باباجانی باعث شده تا روستاها و آبادی های آن اغلب در دره ها و دامنه های کوه ها قرار گیرند و ارتباط بین آن ها به دلیل صعب العبور بودن مسیرها با دشواری انجام شود. با این حال این وضعیت باعث حفظ بافت سنتی و فرهنگ بومی در این مناطق شده است.

ریشه نام شهرستان ثلاث باباجانی

نام ثلاث باباجانی ریشه در تاریخ و فرهنگ این منطقه دارد. کلمه ثلاث در زبان عربی به معنای سه است و به سه طایفه بزرگ و تاثیرگذار این منطقه اشاره دارد. این سه طایفه عبارتند از: قبادی ولدبیگی و باباجانی. طایفه باباجانی به دلیل داشتن جمعیت بیشتر و نفوذ سیاسی و اجتماعی بالاتر نام خود را بر این منطقه نهاده است. بنابراین نام ثلاث باباجانی در واقع ترکیبی از یک واژه عربی و نام یکی از طوایف کرد است که نشان دهنده پیوند عمیق این منطقه با فرهنگ و تاریخ اسلام و کردستان است. در گذشته این منطقه با نام درنه نیز شناخته می شده که نام یک شهر باستانی در این ناحیه بوده است. اما با گذشت زمان و تغییر ساختار سیاسی و اجتماعی منطقه نام ثلاث باباجانی جایگزین آن شده است. این نام نه تنها یک نشان جغرافیایی بلکه نمادی از هویت و اصالت مردم این دیار است.

قدمت و پیشینه تاریخی ثلاث باباجانی

شهرستان ثلاث باباجانی دارای قدمتی طولانی و پیشینه تاریخی غنی است. آثار و شواهد باستانی به دست آمده در این منطقه نشان دهنده سکونت انسان ها در این ناحیه از دوران های بسیار دور است. در دوران باستان این منطقه بخشی از امپراتوری های بزرگ مانند مادها هخامنشیان و اشکانیان بوده است. شهر باستانی درنه که در نزدیکی ثلاث باباجانی واقع شده در آن دوران از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده و به عنوان مرکز حکومت محلی شناخته می شده است. در دوران اسلامی نیز ثلاث باباجانی به عنوان یکی از مناطق مهم کردستان نقش مهمی در تحولات سیاسی و اجتماعی این منطقه ایفا کرده است. در دوره صفویه و قاجاریه این شهرستان محل درگیری ها و منازعات بین قدرت های مختلف بوده است. در دوران معاصر نیز مردم ثلاث باباجانی در مبارزات ملی و میهنی نقش فعالی داشته اند و در حفظ و حراست از مرزهای کشور فداکاری های بسیاری از خود نشان داده اند. این پیشینه تاریخی طولانی باعث شده تا ثلاث باباجانی دارای میراث فرهنگی غنی و متنوع باشد.

اقلیم و طبیعت شهرستان ثلاث باباجانی

اقلیم شهرستان ثلاث باباجانی ترکیبی از آب و هوای کوهستانی و معتدل است. این شهرستان به دلیل قرار گرفتن در میان رشته کوه های زاگرس دارای زمستان های سرد و پربارش و تابستان های معتدل و خشک است. میزان بارندگی در این منطقه نسبتاً بالا بوده و همین امر باعث شکل گیری پوشش گیاهی غنی و متنوع در آن شده است. جنگل های بلوط مراتع سرسبز و دشت های وسیع از جمله ویژگی های طبیعی ثلاث باباجانی هستند. وجود چشمه ها رودخانه ها و آبشارهای متعدد به زیبایی و طراوت این منطقه افزوده است. تنوع اقلیمی و طبیعی ثلاث باباجانی باعث شده تا این شهرستان دارای جاذبه های گردشگری فراوانی باشد. در فصل بهار دشت ها و دامنه های کوه ها پوشیده از گل های رنگارنگ می شوند و چشم اندازهای بدیعی را خلق می کنند. در فصل تابستان آب و هوای معتدل و خنک فرصت مناسبی را برای گردش و تفریح در طبیعت فراهم می کند. در فصل پاییز جنگل های بلوط به رنگ های زرد نارنجی و قرمز در می آیند و مناظر چشم نوازی را به نمایش می گذارند. در فصل زمستان نیز کوه ها و دشت ها پوشیده از برف می شوند و فضایی آرام و دل انگیز را ایجاد می کنند.

فرهنگ سنت و زبان مردم ثلاث باباجانی

فرهنگ سنت و زبان مردم ثلاث باباجانی ریشه در تاریخ و جغرافیای این منطقه دارد. این شهرستان محل سکونت اقوام و طوایف مختلف کرد با آداب و رسوم گوناگون است. مردم ثلاث باباجانی به زبان کردی با لهجه های مختلف تکلم می کنند. لهجه های رایج در این منطقه عبارتند از: جافی سورانی و گورانی. هر کدام از این لهجه ها دارای ویژگی های خاص خود هستند و نشان دهنده تنوع زبانی در این شهرستان می باشند. علاوه بر زبان مردم ثلاث باباجانی دارای آداب و رسوم خاصی در زمینه های مختلف زندگی هستند. مراسم عروسی عزاداری جشن های مذهبی و ملی از جمله مناسباتی هستند که در این شهرستان با شیوه های خاص خود برگزار می شوند. موسیقی و رقص کردی از جمله هنرهای رایج در این منطقه است و در مراسم و جشن های مختلف اجرا می شود. لباس کردی با رنگ ها و طرح های زیبا نمادی از هویت و اصالت مردم ثلاث باباجانی است. مهمان نوازی سخاوت و صمیمیت از جمله ویژگی های اخلاقی بارز مردم این دیار است.

آداب و رسوم مردم ثلاث باباجانی

آداب و رسوم در شهرستان ثلاث باباجانی همچون دیگر مناطق اورامانات از غنا و تنوع خاصی برخوردار است. این آداب و رسوم که ریشه در فرهنگ کهن کردی دارند در زمینه های مختلف زندگی مردم از جمله مراسم عروسی عزاداری جشن های مذهبی و ملی و همچنین در فعالیت های روزمره جلوه گر می شوند. یکی از مهم ترین آداب و رسوم مردم ثلاث باباجانی مهمان نوازی است. مردم این منطقه با روی باز و گشاده رویی از مهمانان خود استقبال می کنند و تمام تلاش خود را برای رفاه و آسایش آن ها به کار می گیرند. در مراسم عروسی آداب و رسوم خاصی اجرا می شود که شامل رقص و پایکوبی موسیقی محلی و اهدای هدایا به عروس و داماد است. در مراسم عزاداری نیز مردم با حضور در مراسم و ابراز همدردی با خانواده داغدار به آن ها تسلی می دهند. جشن نوروز به عنوان یکی از مهم ترین جشن های ملی در ثلاث باباجانی با شور و هیجان خاصی برگزار می شود. در این روز مردم با پوشیدن لباس های نو به دید و بازدید یکدیگر می روند و به شادی و پایکوبی می پردازند. همچنین پخت غذاهای محلی و سنتی از جمله آداب و رسوم رایج در این جشن است.

زبان و گویش مردم

زبان مردم شهرستان ثلاث باباجانی کردی است. اما این زبان دارای لهجه ها و گویش های مختلفی است که نشان دهنده تنوع فرهنگی و قومی در این منطقه است. گویش های رایج در ثلاث باباجانی عبارتند از: جافی سورانی و گورانی. گویش جافی در بخش های جنوبی شهرستان رواج دارد و به گویش های کردی جنوبی نزدیک است. گویش سورانی در بخش های مرکزی شهرستان تکلم می شود و به عنوان یکی از گویش های اصلی زبان کردی شناخته می شود. گویش گورانی در بخش های شمالی شهرستان رواج دارد و به گویش های کردی شمالی نزدیک است. هر کدام از این گویش ها دارای ویژگی های خاص خود هستند و از نظر واژگان دستور زبان و تلفظ با یکدیگر تفاوت هایی دارند. با این حال همه این گویش ها ریشه در زبان کردی دارند و مردم ثلاث باباجانی با وجود تفاوت های زبانی با یکدیگر ارتباط برقرار می کنند و فرهنگ و هویت مشترک خود را حفظ می کنند. علاوه بر زبان کردی برخی از مردم ثلاث باباجانی به زبان فارسی نیز تسلط دارند.

باورها و مذاهب

باورها و مذاهب در شهرستان ثلاث باباجانی از تنوع و گوناگونی خاصی برخوردار است. دین غالب در این منطقه اسلام است. اما در کنار مسلمانان پیروان ادیان و مذاهب دیگری نیز در این شهرستان زندگی می کنند. اکثریت مسلمانان ثلاث باباجانی پیرو مذهب سنی شافعی هستند. اما در برخی از مناطق شهرستان پیروان مذهب شیعه نیز حضور دارند. علاوه بر مسلمانان پیروان آیین یارسان (اهل حق) نیز در ثلاث باباجانی زندگی می کنند. آیین یارسان یک دین باطنی است که ریشه در فرهنگ کهن کردی دارد و دارای آداب و رسوم خاص خود است. پیروان این آیین به تناسخ ارواح و وجود هفت تن مقدس اعتقاد دارند. تنوع مذهبی در ثلاث باباجانی باعث شده تا این شهرستان به عنوان نمادی از همزیستی مسالمت آمیز بین ادیان و مذاهب مختلف شناخته شود. مردم این منطقه با احترام به باورها و اعتقادات یکدیگر در کنار هم زندگی می کنند و در غم و شادی یکدیگر شریک هستند. این همزیستی مسالمت آمیز یکی از مهم ترین ویژگی های فرهنگی ثلاث باباجانی است.

مشاهیر فرهنگی

شهرستان ثلاث باباجانی زادگاه مشاهیر فرهنگی و هنری بسیاری بوده است که نقش مهمی در توسعه و ترویج فرهنگ و هنر کردی داشته اند. یکی از این مشاهیر خانا قبادی است. وی شاعر و نویسنده مشهور کرد در قرن یازدهم هجری بوده که به عنوان اولین مترجم قرآن کریم به زبان کردی شناخته می شود. اثر مشهور او منظومه خسرو و شیرین به زبان کردی است که از شاهکارهای ادبیات کردی به شمار می رود. عبدالرحیم تاوگوزی مشهور به مولوی کرد از دیگر چهره های برجسته این خطه است. وی از شاعران و عارفان نامدار کرد در قرن سیزدهم هجری بوده که آثار ارزشمندی در زمینه عرفان و ادبیات کردی از خود به یادگار گذاشته است. همچنین عبدالکریم فانی خانه شوری از علمای دینی و فقهای برجسته منطقه نقش مهمی در ترویج معارف اسلامی و تربیت طلاب علوم دینی در ثلاث باباجانی داشته است. این مشاهیر فرهنگی با آثار و خدمات خود نام ثلاث باباجانی را در تاریخ فرهنگ و هنر کردی جاودانه کرده اند.

جاذبه های گردشگری ثلاث باباجانی

شهرستان ثلاث باباجانی با داشتن طبیعتی بکر و زیبا و همچنین پیشینه تاریخی و فرهنگی غنی دارای جاذبه های گردشگری فراوانی است که هر ساله گردشگران زیادی را به خود جذب می کند. از جمله مهم ترین جاذبه های طبیعی این شهرستان می توان به کوه های سر به فلک کشیده دشت های سرسبز چشمه های جوشان رودخانه های خروشان و جنگل های انبوه اشاره کرد. گردشگران می توانند در این مناطق به فعالیت های مختلفی مانند کوهنوردی طبیعت گردی ماهیگیری و کمپینگ بپردازند و از زیبایی های طبیعت لذت ببرند. علاوه بر جاذبه های طبیعی ثلاث باباجانی دارای آثار تاریخی و فرهنگی متعددی نیز است که نشان دهنده قدمت و تمدن این منطقه است. از جمله این آثار می توان به قلعه های باستانی مساجد تاریخی آرامگاه های مشاهیر و خانه های قدیمی اشاره کرد. بازدید از این آثار فرصتی را برای گردشگران فراهم می کند تا با تاریخ و فرهنگ مردم ثلاث باباجانی آشنا شوند و از نزدیک با زندگی و آداب و رسوم آن ها آشنا شوند.

گردنه های طبیعی

گردنه های طبیعی ثلاث باباجانی از جمله جاذبه های گردشگری این شهرستان به شمار می روند که با چشم اندازهای خیره کننده و طبیعت بکر خود هر ساله گردشگران زیادی را به سوی خود جذب می کنند. این گردنه ها که در مسیر جاده های کوهستانی قرار گرفته اند از یک سو مشرف به دره های عمیق و سرسبز هستند و از سوی دیگر به کوه های سر به فلک کشیده منتهی می شوند. از جمله معروف ترین گردنه های طبیعی ثلاث باباجانی می توان به گردنه سیاتایر گردنه یک شبی و گردنه مله سراژین اشاره کرد. گردنه سیاتایر با داشتن ارتفاع زیاد و چشم اندازهای وسیع یکی از زیباترین گردنه های این شهرستان است. گردنه یک شبی با پیچ و خم های فراوان و طبیعت بکر خود تجربه ای هیجان انگیز را برای گردشگران رقم می زند. گردنه مله سراژین نیز با داشتن جنگل های انبوه و چشمه های جوشان مکانی مناسب برای استراحت و تفریح در دل طبیعت است. بازدید از این گردنه ها به ویژه در فصل بهار و تابستان به گردشگران توصیه می شود.

چشمه ریزه

چشمه ریزه یکی از جاذبه های طبیعی و گردشگری مهم در شهرستان ثلاث باباجانی است که در نزدیکی شهر تازه آباد واقع شده است. این چشمه به دلیل خواص درمانی آب خود شهرت زیادی دارد و هر ساله گردشگران بسیاری را از سراسر ایران به سوی خود جذب می کند. آب چشمه ریزه حاوی مواد معدنی مختلفی است که برای درمان بیماری های پوستی مفصلی و گوارشی مفید است. علاوه بر خواص درمانی چشمه ریزه دارای طبیعت زیبا و دل انگیزی نیز است. اطراف این چشمه پوشیده از درختان و گیاهان سرسبز است و فضایی آرام و دلنشین را برای گردشگران فراهم می کند. گردشگران می توانند در این مکان به استراحت و تفریح بپردازند و از زیبایی های طبیعت لذت ببرند. همچنین در نزدیکی چشمه ریزه امکانات رفاهی و خدماتی مختلفی مانند رستوران کافه و اقامتگاه نیز وجود دارد که نیازهای گردشگران را برآورده می کند. بازدید از چشمه ریزه به گردشگرانی که به دنبال آرامش و سلامتی در دل طبیعت هستند توصیه می شود.

کوه ها و مناطق کوهستانی

شهرستان ثلاث باباجانی به دلیل قرار گرفتن در منطقه کوهستانی زاگرس دارای کوه ها و مناطق کوهستانی فراوانی است که هر کدام دارای ویژگی ها و جاذبه های خاص خود هستند. این کوه ها علاوه بر زیبایی طبیعی نقش مهمی در تأمین آب و هوای مناسب برای منطقه دارند. از جمله مهم ترین کوه های ثلاث باباجانی می توان به کوه دالاهو کوه بمو کوه شیفیله کوه قجر کوه سارون و کوه بنی گز اشاره کرد. کوه دالاهو با ارتفاع بیش از 3300 متر بلندترین قله این شهرستان است و به عنوان یکی از مناطق حفاظت شده زیستگاه گونه های جانوری و گیاهی متنوعی است. کوه بمو نیز به دلیل داشتن جنگل های انبوه و چشمه های جوشان از اهمیت ویژه ای برخوردار است. این کوه ها مقصدی مناسب برای کوهنوردان و علاقه مندان به طبیعت گردی هستند. گردشگران می توانند در این مناطق به فعالیت های مختلفی مانند کوهنوردی پیاده روی کمپینگ و عکاسی بپردازند و از زیبایی های طبیعت لذت ببرند. همچنین در فصل زمستان این کوه ها پوشیده از برف می شوند و فرصتی را برای ورزش های زمستانی مانند اسکی و اسنوبرد فراهم می کنند.

دره ها و دشت های وسیع

در شهرستان ثلاث باباجانی دره ها و دشت های وسیعی وجود دارند که هر کدام دارای ویژگی های منحصربه فردی هستند و چشم اندازهای زیبایی را به نمایش می گذارند. این دره ها و دشت ها به دلیل داشتن خاک حاصلخیز و آب فراوان از دیرباز محل سکونت انسان ها بوده اند و نقش مهمی در تأمین معیشت مردم منطقه داشته اند. از جمله مهم ترین دره های ثلاث باباجانی می توان به دره جگیران و دره سرقلعه اشاره کرد. دره جگیران با داشتن رودخانه ای پرآب و جنگل های انبوه یکی از زیباترین دره های این شهرستان است. دره سرقلعه نیز به دلیل داشتن چشمه های جوشان و مراتع سرسبز از اهمیت ویژه ای برخوردار است. دشت های وسیع ثلاث باباجانی نیز با داشتن خاک حاصلخیز و آب فراوان برای کشاورزی بسیار مناسب هستند. از جمله مهم ترین دشت های این شهرستان می توان به دشت دیره و دشت ازگله اشاره کرد. گردشگران می توانند در این دره ها و دشت ها به فعالیت های مختلفی مانند پیاده روی دوچرخه سواری کمپینگ و عکاسی بپردازند و از زیبایی های طبیعت لذت ببرند. همچنین بازدید از روستاهای واقع در این دره ها و دشت ها فرصتی را برای گردشگران فراهم می کند تا با فرهنگ و آداب و رسوم مردم ثلاث باباجانی آشنا شوند.

سراب ها و سدها

سراب ها و سدهای شهرستان ثلاث باباجانی از جمله منابع آبی مهم این منطقه به شمار می روند که نقش حیاتی در تأمین آب کشاورزی آشامیدنی و صنعتی دارند. این سراب ها و سدها علاوه بر اهمیت اقتصادی دارای جاذبه های گردشگری نیز هستند و هر ساله گردشگران زیادی را به سوی خود جذب می کنند. از جمله مهم ترین سراب های ثلاث باباجانی می توان به سراب نیرژ سراب شیان و سراب هلول اشاره کرد. سراب نیرژ با داشتن آبی زلال و گوارا یکی از پرآب ترین سراب های این شهرستان است. سراب شیان نیز به دلیل داشتن طبیعتی زیبا و دل انگیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است. سراب هلول نیز با داشتن چشمه های جوشان و درختان سرسبز مکانی مناسب برای استراحت و تفریح در دل طبیعت است. سد هواسان نیز به عنوان یکی از بزرگ ترین سدهای شهرستان ثلاث باباجانی نقش مهمی در تنظیم جریان آب و تأمین آب کشاورزی منطقه دارد. گردشگران می توانند در این سراب ها و سدها به فعالیت های مختلفی مانند ماهیگیری قایق سواری و عکاسی بپردازند و از زیبایی های طبیعت لذت ببرند.

صنایع دستی و سوغات ثلاث باباجانی

صنایع دستی و سوغات شهرستان ثلاث باباجانی نشان دهنده هنر و ذوق مردم این منطقه است. این صنایع دستی که با استفاده از مواد اولیه طبیعی و با دستان هنرمند زنان و مردان ثلاث باباجانی تولید می شوند از شهرت زیادی برخوردار هستند و به عنوان سوغات توسط گردشگران خریداری می شوند. از جمله مهم ترین صنایع دستی ثلاث باباجانی می توان به قالی بافی گلیم بافی جاجیم بافی موج بافی چیغ بافی گیوه دوزی و ساخت سازهای موسیقی اشاره کرد. قالی های ثلاث باباجانی با طرح ها و نقش های زیبا و رنگ های زنده از شهرت زیادی برخوردار هستند. گلیم و جاجیم نیز از دیگر بافته های دستی این منطقه هستند که با استفاده از پشم گوسفند و بز تولید می شوند. موج بافی و چیغ بافی نیز از هنرهای خاص ثلاث باباجانی هستند که برای تولید انواع زیرانداز پرده و پوشش های دیواری به کار می روند. گیوه نوعی کفش سنتی است که با استفاده از نخ و چرم تولید می شود و بسیار سبک و راحت است. همچنین ساخت سازهای موسیقی مانند تنبور و دهل از هنرهای رایج در این منطقه است. از جمله سوغات ثلاث باباجانی می توان به عسل گردو کشمش انجیر لبنیات و انواع نان های محلی اشاره کرد. این محصولات که با استفاده از مواد اولیه طبیعی و به روش های سنتی تولید می شوند از کیفیت بالایی برخوردار هستند و به عنوان سوغات توسط گردشگران خریداری می شوند.

آیا ثلاث باباجانی منطقه ای مناسب برای گردشگری است؟

بله ثلاث باباجانی با طبیعت بکر کوهستان های زیبا چشمه های آب درمانی و آثار تاریخی مقصدی جذاب برای گردشگران است.

آیا ثلاث باباجانی از لحاظ فرهنگی متنوع است؟

بله این شهرستان محل تلاقی فرهنگ های هورامی گورانی و یارسانی است که تنوع فرهنگی بالایی را به نمایش می گذارد.

چه زمانی بهترین فصل برای سفر به ثلاث باباجانی است؟

بهترین زمان سفر بهار و پاییز است که هوا معتدل و طبیعت در زیباترین حالت خود قرار دارد.