مرگ اندیشی میان مسلمانان و مسیحیان مشترک است؟

به گزارش «مبلغ» – مهراب صادق نیا، عضو هییت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب با بیان اینکه مرگ و تجربه های نزدیک به مرگ هم تلخ و هم شیرین است، گفت: انسان ها تنها موجوداتی هستند که سناریوی زندگی خود را از پیش می دانند و به اینکه یک روز می میرند، واقف هستند، اما به هر دلیل این مرگ را کتمان می کنند.

نشست علمی برخط «بررسی تطبیقی تجارب نزدیک به مرگ (NDE) از منظر ادیان» روز گذشته به همت موسسه های آموزش عالی حوزوی علامه مجلسی(ره) و مجتهده امین(ره) وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان با همکاری مجمع عالی حکمت اسلامی برگزار شد.

حجت الاسلام مهراب صادق نیا، عضو هییت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب با بیان اینکه مرگ و تجربه های نزدیک به مرگ هم تلخ و هم شیرین است، اظهار کرد: رساله من در مقطع دکترا درباره تحلیل اجتماعی رابطه مرگ با معنای زندگی بود که در آن به مقایسه تجربیات مسلمانان و مسیحیان پرداختم. در روایت این دو دسته، تشابهات بسیاری به چشم می خورد، اما از سویی هم حالت شخصی داشت و من به مقایسه شکل مواجهه با آن پرداختم و در نهایت تجربیات چهار گروه عالمان دینی مسلمان، عالمان دینی مسیحی، مسلمانان معمولی و مسیحیان معمولی را بررسی کردم.

وی ادامه داد: از 80 سال پیش، پژوهشگران غربی درباره مرگ به پژوهش پرداختند، اما در جامعه ایران نزدیک به 20 سال می شود که پژوهش هایی در این زمینه انجام شده است. با توجه به اینکه ترسیدن از مرگ کافی نیست و زندگی باید تابع مرگ باشد، ضرورت پرداختن به این مسایل بیشتر می شود.

مرگ یعنی قطع شبکه های ارتباطی انسان ها

عضو هییت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب با طرح این پرسش که مرگ چیست، بیان کرد: مرگ در تعریفی ثابت عبارت است از افت فشار خون، مرگ زندگی و…، اما از حیث فرهنگی تعریف آن متفاوت است. بر اساس واکنش هایی که به مرگ وجود دارد، از خلال تجربه ها می توانیم تعریفی به دست بیاوریم. برای مثال در جامعه شناسی، قطع شبکه های ارتباطی انسان ها را مرگ می گویند. تعاریف متفاوت از مرگ در جوامع گوناگون، کنش های مختلفی به وجود می آورد؛ از این رو تجربه های نزدیک به مرگ هم باید متفاوت باشد.

وی در تعریف تجربه نزدیک به مرگ توضیح داد: همه تعاریف را می توان در دو دسته خلاصه کرد؛ دسته اول تجربه هایی را شامل می شود که انسان بعد از مرگ بازگشت پذیر تجربه می کند و دسته دوم نیز دربرگیرنده تجربه هایی است که در فاصله مرگ و بازگشت برای انسان حادث می شود.

صادق نیا اضافه کرد: برای مثال کسی که از ارتفاعی پرت می شود، برای مدتی مرگ را تجربه می کند و آگاهی هایی برایش حاصل می شود، از نوع دسته اول است. این تجربه ها باید دو شرط اساسی داشته باشد تا اسم آن را تجربه نزدیک به مرگ بگذاریم؛ اول اینکه آگاهی ها و اطلاعاتی را دربر گیرد که از طریق معمول به دست آوردن آنها ممکن نباشد. دوم، از نظر پزشکی علایمی مبنی بر اینکه انسان تجربه گر، مغز یا ذهن طبیعی داشته باشد و به عبارتی اختلالی در آن نباشد، وجود داشته باشد.

وی با بررسی معنای دیگر مرگ در جامعه شناسی و روانشناسی که مواجهه مستقیم با مرگ پیش تر است، اظهار کرد: انسان ها تنها موجوداتی هستند که سناریوی زندگی خود را از پیش می دانند و به اینکه یک روز می میرند، واقف هستند، اما به هر دلیل این مرگ را کتمان می کنند. گاهی به دلایلی، مرگ آگاهی در انسان شعله ور می شود، به مرگ خود می اندیشد و احساس می کند که به زودی خواهد مرد و در اصطلاح به مرگ اندیشی می رسد. برخی، تجربه های نزدیک به مرگ را به این حوادث مربوط می دانند.

عضو هییت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب در ادامه گفت: نوع دیگری از تجربه نزدیک به مرگ هم وجود دارد. برای مثال وقتی پزشک به شخصی می گوید که سه ماه دیگر بیشتر زنده نیست، در این شرایط برای او اتفاقاتی می افتد که شروع می کند به تسویه حساب کردن، حلالیت طلبیدن و… . آن شخص تجربیاتی دارد که موجب می شود این کارها را انجام دهد. این افراد بسیار صریح اللهجه می شوند، کنش های عقلانی آنها بیشتر است و دیگر مراعاتی برای سنت و… ندارند. این نوع دوم، تجربه های نزدیک به مرگ بسیار ارزشمندتری دارند که بیشتر قابل پیمایش است.

شباهت و تفاوت تجربه های نزدیک به مرگ

وی با بیان اینکه تجربه های نزدیک به مرگ، چه در دسته اول و چه در دسته دوم عمیقاً شخصی هستند، گفت: هر کدام از ما ممکن است تصویری دیده باشد که نفر دیگر ندیده، اما در عین حال که شخصی هستند، وقتی در قالب کلمات ریخته می شوند، صورت های مشترکی بین آنها می بینیم. خصوصاً در دسته اول، شکل های مشترک زیادی بین آنها وجود دارد.

صادق نیا ادامه داد: تعدادی از این صورت های مشترک عبارتند از تجربه احساس عاری از درد، ترک بدن به گونه ای که قادر به دیدن جسم خود هستند، کار کردن ذهن بسیار سریع و بیشتر از حد معمول خود، ورود به تونلی تاریک که در انتهای آن نوری درخشان وجود دارد، عشق مطلق و بی حد داشتن، ناچیزانگاری جهانی که در آن زندگی می کردند، دسترسی به دانش نامحدود، بررسی و مرور زندگی، پیش نمایش رویدادهای آینده و برخورد با مخلوقات برتر به خصوص چهره های مذهبی شناخته شده.

وی بیان کرد: نکته مهم این است که اگرچه بیشتر تجربه های نزدیک به مرگ، خوشایند هستند؛ اما شخصی مثل آقای گریسون درباره تجربه های منفی هم کار کرده و آنها را گرد آورده است. برای مثال مردی که دچار ناراحتی قلبی شده بود، می گفت: «حس می کردم در اعماق زمین افتاده ام و در آنجا مجموعه ای از دروازه های بزرگ و زنگ زده وجود داشت که می اندیشیدم دروازه های جهنم هستند.» پس با دو مدل از تجربه های نزدیک به مرگ مثبت و منفی روبرو هستیم که در ایران، تمرکز بیشتر بر تجربه های مثبت است.

انواع مواجهه با تجربه های نزدیک به مرگ

عضو هییت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب در پاسخ به این پرسش که انواع مواجهه با این تجربه ها چگونه است، اظهار کرد: سه اتفاق ممکن است برای تجربه گران رخ دهد؛ اتفاق اول که بیشتر برای آدم های معنوی رخ می دهد، چرخش است که صورت دینداری آنها عمیقاً تغییر پیدا می کند. اتفاق دوم، تقلیل گرایی ست. این اتفاق به خصوص درباره تجربه های خوشایند رخ می دهد؛ یعنی شخص از خود می پرسد، همه آنچه از مرگ گفته می شد، همین بود؟ با توجه به اینکه اخلاق در جامعه ایران، مرگ بنیاد است، اگر تقلیل گرایی رواج پیدا کند، به جامعه اخلاقی آسیب جدی وارد می شود و اتفاق سوم، همراهی آزاردهنده است که سبب می شود برخی، دیگر به زندگی عادی خود برنگردند.

وی در پایان با بیان اینکه در مقابل این تجربه ها، سه واکنش اتفاق می افتد، گفت: واکنش اول، انکار است؛ یعنی دسته ای از افراد به دلیل تشابهاتی که در بیان تجربه گران وجود دارد، آن را دروغ می پندارند. واکنش دیگر، تبیین های علمی است و به نظرات پزشکی و روانشناسی درباره تجربه گران برمی گردد و در نهایت سومین نوع واکنش، الهیاتی است.

منبع: ایکنا

مرگ اندیشی میان مسلمانان و مسیحیان مشترک است؟