عکاسی ممنوعه؛ ممنوع است

عکاسی تو خیلی از جاها مثل فضاهای نظامی، اماکن خصوصی، گالری های هنری و موزه ها، اماکن مذهبی یا حتی از چهره افراد بدون اجازه، ممنوعه و می تونه کلی دردسر برامون درست کنه. بیایید با هم ببینیم دقیقاً کجاها باید مراقب باشیم و کجاها آزادیم تا با خیال راحت دوربین به دست، لحظه هامون رو ثبت کنیم.

شاید تا حالا براتون پیش اومده که دوربین به دست وارد یه مکان جذاب شدید و خواستید چند تا عکس خوشگل بگیرید، اما یهو با تابلوی عکسبرداری ممنوع روبرو شدید یا کسی اومده بهتون تذکر داده. حسابی ضدحال می شه، نه؟ واقعیتش اینه که دنیای عکاسی، با همه آزادی و خلاقیتی که داره، یه سری خط قرمز و قانون نانوشته (و گاهی هم نوشته!) داره که اگه حواسمون بهشون نباشه، می تونه ما رو به دردسر بندازه. فرقی هم نمی کنه با موبایل عکس می گیرید یا یه دوربین حرفه ای دارید؛ قوانین، قوانینه !

از یه عکاس حرفه ای که تو خیابون ها دنبال لحظه های خاصه، تا یه توریست که می خواد از جاذبه های یه شهر عکس یادگاری بگیره، یا حتی اونایی که فقط می خوان برای دل خودشون عکس بگیرن، همه باید این مرزها رو بشناسن. این مقاله قراره یه راهنمای کامل و رفیقونه باشه تا شما رو با قوانین و محدودیت های عکاسی تو فضاهای مختلف، چه تو ایران و چه تو بعضی از جاهای معروف دنیا آشنا کنه. می خوایم بفهمیم حقوقمون چیه و مسئولیت هامون کدومه، تا هم از عکاسی مون لذت ببریم و هم به کسی آسیبی نرسونیم.

اصلا چرا بعضی جاها نمی تونیم عکس بگیریم؟ (مفاهیم پایه)

قبل از اینکه بریم سراغ لیست جاهایی که عکاسی توشون ممنوعه یا آزاده، بهتره یه نگاهی به مفاهیم پایه ای داشته باشیم که کلاً این قوانین ازشون سرچشمه می گیرن. دونستن اینا مثل داشتن نقشه راهه تو یه شهر شلوغ؛ بدون اون گم می شیم.

فضای عمومی، هر جا که دلم خواست؟

فضای عمومی یعنی جایی که هر کسی بدون اینکه نیاز به اجازه خاصی داشته باشه، می تونه توش رفت وآمد کنه. خیابون ها، پارک ها، پیاده روها، میدون ها، یا حتی راهروهای یه اداره دولتی که برای انجام کارهای مردم بازه، همه اینا تو دسته فضاهای عمومی قرار می گیرن. حتی جاهایی مثل استادیوم ورزشی که برای ورود بهش بلیت می خریم، باز هم چون همه مردم با خرید بلیت می تونن وارد بشن، عمومی حساب می شن.

تو اینجور جاها، معمولاً عکاسی از مناظر، ساختمون ها و کلاً محیط اطراف آزاده. اما این آزادی به این معنی نیست که دیگه هیچ محدودیتی نداریم. همیشه باید حواسمون به حریم خصوصی افراد باشه. مثلاً از دور می تونیم از یه جمع شلوغ تو پارک عکس بگیریم، اما نزدیک شدن به یه نفر و گرفتن عکس از چهره اش بدون اجازه، ممکنه دردسرساز بشه.

فضاهای نیمه خصوصی یا جایی بینابین

بعضی جاها هستن که نه کاملاً عمومی ان و نه کاملاً خصوصی. به اینا میگن فضاهای نیمه خصوصی یا نیمه عمومی. یعنی چی؟ یعنی شما برای ورود بهشون نیاز به اجازه ندارید، یا با پرداخت هزینه (مثل ورودی یا خرید) می تونید وارد بشید، ولی وقتی وارد می شید، یه سری قواعد خاص خودشون رو دارن که باید رعایت کنید.

مثلاً رستوران ها، کافی شاپ ها، مراکز خرید، سالن های سینما و تئاتر، یا حتی اماکن مذهبی مثل بعضی مساجد یا کلیساها، جزو این دسته هستن. تو اینجور جاها، با اینکه شما تو فضای عمومی اید، اما مردم هم مشغول کارهای شخصی خودشونن. مثلاً کسی که تو رستوران نشسته و داره غذا می خوره، انتظار داره که حریم شخصیش رعایت بشه و یهو یه نفر با دوربین بالای سرش ظاهر نشه. تو این فضاهای نیمه خصوصی، معمولاً برای عکاسی باید از مدیریت یا مسئول اونجا اجازه بگیرید. گاهی اوقات ممکنه تابلوهای عکسبرداری ممنوع رو هم ببینید که تکلیف رو روشن می کنه.

حریم خصوصی و فضای کاملاً شخصی: خط قرمز ماجرا

اینجا دیگه جاییه که شوخی بردار نیست. فضای خصوصی یعنی جایی که فقط متعلق به خود شما یا افراد خاصیه که شما اجازه دادید واردش بشن. خونه تون، اتاق هتل یا حتی داخل ماشین شخصی تون، همه اینا جزو حریم خصوصی حساب می شن. تو اینجور جاها، عکاسی بدون اجازه مالک یا متصرف اون مکان، مطلقاً ممنوعه و قابل پیگرد قانونیه. حتی اگه یه نفر یواشکی از پشت پنجره خونتون عکس بگیره، قانوناً مجرمه.

بحث حریم خصوصی خیلی مهمه. تو ایران، حتی اخیراً قانونی تصویب شده که عکاسی از داخل خودروی شخصی افراد هم ممنوعه، چون داخل ماشین جزو حریم شخصی محسوب می شه. پس باید حسابی حواسمون باشه.

حریم شخصی افراد: هر چهره یک دنیاست

فقط مکان ها نیستن که حریم خصوصی دارن؛ خود افراد هم حریم شخصی دارن، خصوصاً چهره شون. گرفتن عکس از چهره یه نفر به عنوان سوژه اصلی، بدون اجازه خودش، نقض حریم شخصی به حساب میاد. این قانون فقط مختص ایران نیست و تو خیلی از کشورهای دنیا هم رعایت می شه.

البته یه فرق هایی هست: مثلاً تو شلوغی یه خیابون اگه از یه جمعیت عکس بگیرید و چهره افراد مشخص نباشه، معمولاً مشکلی نیست. ولی اگه یه نفر رو نشونه بگیرید و ازش عکس پرتره بندازید، حتماً باید ازش اجازه بگیرید. برای استفاده تجاری از پرتره افراد که دیگه هیچی، رضایت کتبی و رسمی ازشون نیازه. این موضوع هم از نظر قانونی و هم از نظر اخلاقی خیلی مهمه و باید حسابی جدی گرفته بشه.

خب، دقیقاً کجاها دوربین رو باید بگذاریم تو کیف؟ (عکاسی ممنوعه با جزئیات)

حالا که مفاهیم اصلی رو شناختیم، بیایید دقیق تر ببینیم کجاها باید حسابی مراقب باشیم و اصلاً سمت عکاسی نریم، مگر با اجازه خاص. اینجا دیگه پای امنیت، حقوق دیگران و حتی ملاحظات فرهنگی در میونه.

اماکن کاملاً خصوصی؛ اینجا حریم حرمته!

گفتیم که فضاهای کاملاً خصوصی خط قرمز عکاسیه. یادتون باشه اینا فقط خونه و زندگی خودتون نیست:

• خانه، ویلا، باغ شخصی، اتاق هتل، چادر مسافرتی: هر جایی که شما به عنوان مالک یا مستاجر، حق انحصاری استفاده ازش رو دارید، فضای خصوصیه. پس اگه می خواید از اتاق هتل تون عکس بگیرید برای خودتون، اوکیه. اما اگه از اتاق هتل بغلی که پرده اش کنار رفته، عکس بگیرید، بدون اجازه، بدون شک دردسر دارید.
• داخل خودرو: شاید خیلیا ندونن، اما از وقتی که قانون جدید تو ایران تصویب شده، داخل ماشین هم جزو فضای خصوصی افراد محسوب می شه. پس عکاسی از افراد داخل ماشین، حتی اگه ماشینشون تو خیابون پارک شده باشه، بدون اجازه خودشون ممنوعه و قابل پیگرد قانونی.

عکاسی از اماکن کاملاً خصوصی و از چهره افراد بدون اجازه صریح و آگاهانه، نقض آشکار حریم خصوصی است و می تواند پیامدهای قانونی جدی به همراه داشته باشد.

اماکن نظامی و امنیتی؛ امنیت ملی خط قرمز ماست

این یکی دیگه از اون جاهاییه که باید حسابی حواس جمع باشیم و شوخی بردار هم نیست. امنیت ملی حرف اول رو می زنه و عکاسی تو این مکان ها می تونه خیلی دردسرساز باشه:

• پادگان ها، کلانتری ها، زندان ها، ساختمان های وزارت اطلاعات، تاسیسات حیاتی: مثل نیروگاه ها، پالایشگاه ها، سدها و تأسیسات هسته ای. تقریباً همه جا تو دنیا، عکاسی از اینجور مکان ها ممنوعه.
• دلایل ممنوعیت: حفظ امنیت ملی، جلوگیری از جاسوسی و خرابکاری. جدی ترین عواقب قانونی رو داره و ممکنه پای مجازات های سنگین در میون باشه. مثلاً تو چین، موزه های جاسوسی هستن که حتی اگه تابعیت اون کشور رو هم نداشته باشید، اجازه ورود بهتون نمی دن، چه برسه به عکاسی!

گالری های هنری، موزه ها و اماکن تاریخی؛ مراقب آثار باشیم

اگه عاشق هنر و تاریخید، حتماً با این مشکل روبرو شدید:

• موزه ها، گالری های هنری، اماکن باستانی: مثل داخل تاج محل در هند، یا دره پادشاهان مصر.
• دلایل ممنوعیت:
  1. محافظت از آثار: نور فلش دوربین می تونه به مرور زمان به آثار هنری و تاریخی آسیب بزنه.
  2. حقوق معنوی: سازندگان یا مالکان آثار ممکنه حقوق کپی رایت داشته باشن و نخوان آثارشون بدون اجازه بازتولید بشه.
  3. ملاحظات امنیتی: گاهی اوقات برای کنترل جمعیت یا جلوگیری از سرقت.
  4. کنترل تجربه بازدیدکننده: بعضی موزه ها می خوان بازدیدکننده ها واقعاً غرق در تماشا بشن، نه اینکه همش سرشون تو دوربین باشه.
• نمونه های جهانی: کلیسای سیستین واتیکان (به خاطر کپی رایت انحصاری یک شرکت ژاپنی)، کتابخانه سنت گالن سوئیس (برای حفظ نسخ خطی). معمولاً برای عکاسی حرفه ای تو اینجور جاها، حتماً باید مجوز بگیرید که اونم خودش داستان داره!

اماکن مذهبی؛ حرمت نگه داریم

بعضی اماکن مذهبی هم قوانین خاص خودشون رو دارن:

• برخی مساجد، کلیساها، حرم ها: عکاسی ممکنه با هدف احترام به باورهای مذهبی مردم و حفظ آرامش اون فضا ممنوع باشه. البته گاهی با اجازه مدیریت، عکاسی از معماری بنا ایرادی نداره.

رویدادهای عمومی خاص؛ کپی رایت حرف اول رو می زنه

تو اینجور جاها، پای حقوق مادی و معنوی صاحبان اثر وسطه:

• سالن های تئاتر و سینما، کنسرت ها، رویدادهای ورزشی (به خصوص حرفه ای): تو اینجور جاها، معمولاً عکاسی و فیلم برداری ممنوعه.
• دلایل ممنوعیت:
  1. حقوق مادی و معنوی: تولیدکنندگان اثر (مثل کارگردان، تهیه کننده، هنرمند) دوست ندارن اثرشون بدون اجازه بازتولید بشه.
  2. جلوگیری از بازتولید غیرمجاز: یعنی کسی نتونه از این عکسا یا فیلما برای خودش درآمدزایی کنه.
• مثال برج ایفل (در شب): شاید براتون عجیب باشه، ولی عکاسی از برج ایفل وقتی چراغاش روشنه و تو شب، مشمول قانون کپی رایته و نمیشه ازش عکس گرفت و منتشر کرد. دلیلش هم حقوق نوریه که برای نورپردازی اونجا وجود داره!

عکاسی از چهره افراد؛ اجازه می فرمایید؟

این یکی همون حریم شخصی افراده که بالاتر گفتیم:

• گرفتن عکس از چهره افراد به عنوان سوژه اصلی، بدون اجازه صریح و آگاهانه خودشون، ممنوعه.
• اگه بخواید از عکس پرتره یه نفر برای تبلیغات یا کارهای تجاری استفاده کنید، حتماً باید رضایت کتبی اون شخص رو داشته باشید. وگرنه می تونه ازتون شکایت کنه.

تاسیسات زیربنایی و حیاتی؛ اینجا فقط با مجوز!

این موارد هم مثل اماکن نظامیه و حساسیت بالایی داره:

• نیروگاه ها، پالایشگاه ها، سدها و تاسیسات هسته ای: عکاسی تو این مکان ها به دلایل امنیتی و حیاتی کاملاً ممنوعه و بدون مجوزهای خیلی خاص و رسمی، نمی تونید وارد بشید یا عکس بگیرید.

ملاحظات فرهنگی خاص؛ آداب و رسوم رو بشناسیم

گاهی اوقات ممنوعیت عکاسی ربطی به قانون امنیت ملی یا کپی رایت نداره، بلکه به فرهنگ و باورهای مردم برمی گرده:

• پارک ملی Uluru-Kata Tjuta استرالیا: اینجا یکی از معروف ترین جاذبه های توریستی استرالیاست، اما عکاسی از صخره Ayers برای هرگونه استفاده تجاری (حتی اشتراک در شبکه های اجتماعی!) ممنوعه. مردم بومی «آنانگو» که صاحبان این منطقه هستن، اعتقاد دارن بعضی اماکن و اشیاء مقدس هستن و باید حرمتشون حفظ بشه. اونا می گن فرهنگشون با انتشار عکس های بی اجازه از اماکن مقدس آسیب می بینه.
• این نشون می ده که تو سفر به کشورهای مختلف، باید حسابی حواسمون به آداب و رسوم و باورهای مردم محلی باشه.

پس کجاها آزادیم و می تونیم عکس بگیریم؟ (با کمی احتیاط!)

حالا که فهمیدیم کجاها باید مراقب باشیم، بیایید ببینیم کجاها می تونیم با خیال راحت دوربینمون رو دربیاریم و از لحظه ها عکس بگیریم. البته باز هم تأکید می کنم، حتی تو این فضاها هم، یه سری ملاحظات اخلاقی و حریم خصوصی وجود داره که باید بهشون پایبند باشیم.

فضاهای عمومی؛ با چشم باز عکاسی کنیم

همونطور که گفتیم، تو فضاهای عمومی، دستمون برای عکاسی خیلی بازتره:

• خیابان، پارک، میدان، ساختمان های دولتی با دسترسی آزاد: اینجاها می تونید از مناظر شهری، طبیعت، معماری ساختمون ها و کلاً محیط اطراف عکس بگیرید. کسی هم نمی تونه مانع شما بشه.
• ملاحظه مهم: فقط حواستون باشه که از چهره افراد به گونه ای عکس نگیرید که حریم خصوصیشون نقض بشه یا هویتشون مشخص باشه. هدف، ثبت فضای عمومی باشه نه شخص خاصی. اگه می خواید از یه نفر عکس پرتره بندازید، بهترین کار اینه که قبلش ازش اجازه بگیرید.

عکاسی خیابانی؛ هنر شکار لحظه ها

عکاسی خیابانی یه سبک محبوبه که اتفاقاً تو فضاهای عمومی انجام می شه:

• مجاز است، اما با یه شرط اساسی: معمولاً مجازید از زندگی شهری، اتفاقات روزمره، معماری و کلاً اون چیزی که تو خیابون می گذره عکس بگیرید. اما نکته اینجاست که نباید چهره افراد به عنوان سوژه اصلی و قابل تشخیص باشه. یعنی هدف شما ثبت لحظه ها و فضای عمومی باشه، نه شخص خاصی.
• نکته مهم برای انتشار: اگه قصد دارید عکس هاتون رو تو سطح بین المللی یا برای کارهای تجاری منتشر کنید، بهتره برای احتیاط بیشتر، رضایت افرادی که تو عکس هاتون هستن رو کسب کنید.

سلبریتی ها و مسئولین؛ اونا خودشون تو دیدن!

اینجا یه استثنای جالبه:

• مجاز است: عکاسی از افراد شناخته شده، مثل سلبریتی ها، مسئولین دولتی، ورزشکاران معروف یا هر کسی که به نوعی چهره عمومی محسوب می شه، معمولاً آزاده. دلیلش هم اینه که این افراد، به خاطر شغل و موقعیتشون، حریم شخصی متفاوتی دارن و رسانه ها و مردم حق دارن از کارهای اونا تو فضاهای عمومی باخبر باشن.
• ملاحظه اخلاقی: البته این آزادی به این معنی نیست که می تونید هر جا که اونا رو دیدید، وارد حریم شخصیشون بشید. مثلاً اگه تو خونه شون هستن یا دارن یه کار کاملاً شخصی انجام می دن، باز هم اخلاق حکم می کنه که حریم خصوصیشون رو رعایت کنید.

عکاسی خبری؛ ثبت واقعیت ها

عکاسان خبری معمولاً وظیفه ثبت واقعیت ها رو دارن:

• آزادی عمل بیشتر: تو خیلی از کشورها، عکاسان خبری از آزادی عمل بیشتری برای ثبت رویدادهای مهم (سیاسی، اجتماعی، فرهنگی) برخوردارن. این آزادی برای اطلاع رسانی به جامعه حیاتیه.
• محدودیت ها: البته این آزادی هم محدود به قوانین و اخلاق حرفه ایه و نباید به امنیت ملی یا حریم خصوصی افراد بی دلیل تعرض کنه. همیشه باید بین حق مردم برای اطلاع رسانی و حق حریم خصوصی افراد، تعادل برقرار بشه.

وقتی قوانین عکاسی رو نادیده می گیریم، چه اتفاقی میفته؟ (پیامدهای قانونی و اخلاقی)

نادیده گرفتن این قوانین، مثل این می مونه که تو رانندگی چراغ قرمز رو رد کنی؛ ممکنه چیزی نشه، ولی ممکنه هم حسابی کار دست خودمون بدیم و عواقب جدی داشته باشه. هم از نظر قانونی و هم از نظر اخلاقی.

پای قانون وسط میاد!

اگه قوانین رو زیر پا بگذاریم، ممکنه با اینجور مشکلات روبرو بشیم:

1. مجازات های کیفری (حبس، جزای نقدی): تو مواردی که بحث امنیت ملی (مثل عکاسی از اماکن نظامی) یا جاسوسی در میونه، مجازات ها خیلی سنگینه و ممکنه پای حبس و جزای نقدی کلان هم وسط بیاد.
2. جریمه نقدی و ضبط تصاویر/تجهیزات: تو بعضی از اماکن خاص، مثل دره پادشاهان مصر، اگه یواشکی هم عکس بگیرید و مچتون رو بگیرن، جدا از جریمه نقدی (که حدود ۱۱۵ دلار بود)، ممکنه تصاویر و حتی تجهیزاتتون هم ضبط بشه.
3. شکایت شخصی: اگه حریم خصوصی یه نفر رو نقض کنید یا از عکسش بدون اجازه برای مقاصد تجاری استفاده کنید، اون شخص می تونه ازتون شکایت کنه و پای دادگاه وسط بیاد. این موضوع هم تو ایران و هم تو خیلی از کشورهای دیگه جدیه.

نادیده گرفتن قوانین عکاسی، خصوصاً در زمینه امنیت ملی و حریم خصوصی، می تواند منجر به مجازات های سنگین قانونی و لطمه جدی به اعتبار فردی و حرفه ای عکاس شود.

آبروداری و وجدان راحت؛ پیامدهای اخلاقی

فقط قانون نیست که مهمه، مسائل اخلاقی هم خیلی مهمن. یه عکس اشتباه می تونه:

• باعث ناراحتی و ناامنی برای افراد بشه: کسی دوست نداره بدون اجازه، عکسش تو فضای مجازی پخش بشه، مخصوصاً اگه اون عکس تو شرایط خاصی گرفته شده باشه.
• لطمه به اعتبار عکاس: اگه عکاس معروف یا حرفه ای باشید و معلوم بشه قوانین اخلاقی رو رعایت نمی کنید، اعتبارتون بین همکاران و مردم از بین می ره و دیگه کسی بهتون اعتماد نمی کنه.
• واکنش های منفی اجتماعی: تو عصر شبکه های اجتماعی، یه اشتباه کوچیک می تونه به سرعت پخش بشه و با واکنش های منفی و هجمه های عمومی روبرو بشید. به قول معروف، «یه روز خوب نمیاد، یه روز می اد خرابش می کنه.»

چطور عکاسی مسئولانه داشته باشیم؟ (راهنمای عملی)

برای اینکه هم از هنر عکاسی مون لذت ببریم و هم با خیال راحت فعالیت کنیم، چند تا نکته عملی و کاربردی هست که اگه رعایتشون کنیم، خیلی از دردسرها رو از خودمون دور می کنیم:

1. همیشه بپرسید و اجازه بگیرید: این طلایی ترین قانون برای سوژه های انسانی و فضاهای نیمه خصوصیه. اگه مطمئن نیستید، بهترین کار اینه که مودبانه بپرسید اجازه هست عکس بگیرم؟ یا آیا مشکلی با عکسبرداری تو این فضا ندارید؟. یه سؤال ساده می تونه از کلی مشکل بزرگ جلوگیری کنه.
2. به علائم هشدار دهنده توجه کنید: تابلوهای عکسبرداری ممنوع یا فیلمبرداری ممنوع رو دست کم نگیرید. این تابلوها برای یه دلیل اونجا گذاشته شدن و رعایت نکردنشون یعنی زیر پا گذاشتن قانون.
3. از حقوق خودتون آگاه باشید: همونقدر که باید محدودیت ها رو بشناسید، دونستن حقوق خودتون هم مهمه. اگه تو یه فضای عمومی کسی بی دلیل بهتون گفت نمی تونید عکس بگیرید، می تونید با احترام بهش یادآوری کنید که طبق قانون، عکاسی تو این فضا آزاده (البته با رعایت حریم خصوصی).
4. حریم خصوصی رو حسابی رعایت کنید: از زوم های طولانی و مزاحمت برای افراد اجتناب کنید. اگه می بینید کسی دوست نداره تو کادر شما باشه، یا به هر نحوی ناراحت می شه، دوربین رو پایین بیارید و به خواسته اون شخص احترام بگذارید.
5. تفاوت بین عکاسی برای مصرف شخصی و تجاری رو بدونید: خیلی وقتا عکاسی برای استفاده شخصی (مثلاً یه یادگاری تو گوشی یا آلبوم خانگی) آزاده، اما اگه همون عکس رو بخواید تو یه مجله، تبلیغ یا حتی یه وبسایت با هدف کسب درآمد منتشر کنید، قوانین سخت گیرانه تر می شن و ممکنه نیاز به مجوزهای خاص یا رضایت کتبی داشته باشید.
6. ملاحظات فرهنگی رو جدی بگیرید: اگه به کشورهای دیگه سفر می کنید، حتماً قبلش درباره آداب و رسوم و حساسیت های فرهنگی اون منطقه در مورد عکاسی تحقیق کنید. چیزی که تو کشور ما آزاده، ممکنه تو یه فرهنگ دیگه توهین آمیز باشه.
7. قوانین مربوط به عکاسی پهپادی رو مطالعه کنید: استفاده از پهپاد برای عکاسی و فیلمبرداری، قوانین خیلی خاص و سخت گیرانه ای داره که بسته به کشور و منطقه، متفاوته. از مناطق ممنوعه پرواز گرفته تا ارتفاع مجاز و نیاز به مجوزهای رسمی. حتماً قبل از پرواز، این قوانین رو چک کنید.

یه قاب قشنگ، با رعایت قانون و اخلاق (نتیجه گیری)

عکاسی، یه هنر بی نظیره که به ما این امکان رو می ده تا زیبایی های دنیا رو ثبت کنیم، لحظه ها رو جاودانه کنیم و داستان ها رو روایت کنیم. اما مثل هر کار دیگه ای تو زندگی، یه سری چارچوب و قاعده داره که اگه رعایتشون کنیم، هم خودمون بیشتر لذت می بریم و هم به دیگران احترام گذاشتیم. در واقع، عکاس خوب کسیه که علاوه بر نگاه هنری، یه نگاه مسئولانه و اخلاقی هم به سوژه ها و محیط اطرافش داره.

پس دفعه بعد که دوربینتون رو برداشتید، یادمون باشه که عکاسی ممنوعه؛ ممنوع است نه یه جمله برای محدود کردن، بلکه یه راهنما برای عکاسی بهتر، با وجدان راحت تر و احترام بیشتره. بیایید فرهنگ عکاسی مسئولانه رو ترویج بدیم و نشون بدیم که می شه هم هنرمند بود، هم متعهد.