ایران در قله علم پزشکی / ۳ چالش مهم «سلامت»

به گزارش سیپکس، طبق اعلام مسئولان وزارت بهداشت و تایید بسیاری از سازمان‌های علمی، ایران در بسیاری از شاخص‌های پزشکی در دنیا جزو کشورهای پیشرفته است و بر همین اساس هم امروزه هیچ بیماری برای درمان به خارج از کشور نیاز ندارد؛ این درحالیست که گفته می‌شود تا قبل از دهه ۷۰ سالانه ۱۱ هزار بیمار جهت درمان به خارج از کشور اعزام می‌شدند و بابت هر بیمار نیز میانگین ۱۰ هزاردلار هزینه می‌شد.

همچنین به استناد آمار و اطلاعات ارایه شده از سوی سازمان نظام پزشکی، تا سال ۱۳۶۷ نزدیک ۵۰۰۰ پزشک خارجی در ایران فعال بودند که هرکدام میانگین ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ دلار حقوق می‌گرفتند. بنابراین رشد تربیت نیروی انسانی متخصص و از طرفی کیفیت طبابت در ایران، حداقل ۱۲ تا ۱۷ هزار میلیاردتومان در سال صرفه جویی ارزی را به دنبال دارد.

البته مشخص است که حفظ و ارتقای چنین دستاوردهایی نیازمند تلاش و توجه ویژه به توسعه زیرساخت‌ها و خصوصا نگه‌داشت نیروی انسانی است.

در آستانه اول شهریور ماه – زادروز حکیم ابوعلی سینا و روز پزشک، دستاوردهای و همچنین چالش‌های حال حاضر عرصه سلامت و پزشکی کشور را با دکتر رضا لاری‌پور – معاون فنی و نظارت سازمان نظام پزشکی به گفت‌وگو نشستیم که در زیر می‌خوانید:

دکتر رضا لاری‌پور – معاون فنی و نظارت سازمان نظام پزشکی در بخش نخست گفت‌وگوی تفصیلی خود با سیپکس، با بیان اینکه اولین روز شهریور ماه به مناسبت سالگرد تولد حکیم ابوعلی‌سینا، «روز پزشک» نامگذاری شده، اظهار کرد: ابن‌سینا، فردی جامع‌الشرایط در بسیاری از زمینه‌های علمی مانند نجوم، ریاضیات و فنی‌مهندسی بود و در تمام جهان به عنوان یک چهره مطرح و منحصربفرد شناخته می‌شود. ابن‌سینا، افتخاری برای ایران و نماد پزشکی کشور است.

بی‌نیازی «درمان» به خارج از کشور

معاون فنی و نظارت سازمان نظام پزشکی با اشاره به خدمات جامعه پزشکی در ادوار مختلف از دوران دفاع مقدس گرفته تا بحران کرونا و غیره، گفت: امروزه می‌توان گفت که تمام آحاد جامعه ایرانی که در جای جای کشور زندگی می‌کنند امکان دسترسی به خدمات پزشکی را دارند و تقریبا هیچ‌کسی مجبور نیست برای انجام فرایند درمانی به خارج کشور سفر کند. عملکرد حوزه پزشکی کشور به نحوی است که از منظر فنی و تکنیکی به کمک دیگران نیاز نداریم. اگرچه کشور  به کمک دیگران در سایر حوزه‌ها مانند صنعت و خودروسازی نیاز دارد اما در حوزه پزشکی چنین موضوعی وجود ندارد.

بی‌عدالتی در تعرفه‌های پزشکی

وی در عین حال با بیان اینکه متاسفانه از خدمات جامعه پزشکی قدردانی نشده، تصریح کرد: جامعه پزشکی، خدمات درمانی را با نازل‌ترین قیمت و بهترین کیفیت به مردم ارائه می‌دهد اما خدمات ارائه شده نه تنها قدردانسته نشده بلکه تعرفه‌های پزشکی در دولت‌های مختلف و طی سال‌های متمادی آسیب جدی دیده و با بی‌عدالتی و عدم رعایت قانون مواجه شده است.  

لاری‌پور ادامه داد: بررسی وضعیت تعرفه‌های پزشکی بیانگر این است که این مولفه در دولت‌های مختلف فریز شده و متناسب با نرخ تورم کشور افزایش نیافته است. فریز شدن تعرفه‌های پزشکی در شرایطی اتفاق افتاده که بسیاری از تجهیزات پزشکی، دارو و سایر خدمات با نرخ ارز سنجیده می‌شوند و سنجش قیمت‌ها با نرخ ارز سبب چند برابرشدن نرخ تورم شد.  

معاون فنی و نظارت سازمان نظام پزشکی در ادامه به مایحتاج بیمارستان‌ها و مراکز درمانی اشاره کرد و گفت: بیمارستان باید مایحتاج خود مانند لوازم شست‌وشو، موادغذایی و ملحفه را به صورت نقدی خریداری کند و قیمت افزایش یافته آن، هزینه‌ای نبود که نتوان آن را پرداخت کرد. اما «سازمان برنامه و بودجه» و «وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی» قیمت تمام شده خدمات پزشکی را احصاء نکرده‌اند و قیمت واقعی تعرفه‌ها مصوب نشده است. از طرفی هم حق‌الزحمه ارائه‌دهندگان خدمات سلامت یعنی کادر درمان با تاخیر و کسورات زیاد پرداخت می‌شد. همین مباحث نهایتا سبب نارضایتی میان پزشکان، پیراپزشکان و پرستاران می‌شد و همین نارضایتی‌ها نیز گاها می‌توانست عوارضی مانند کاهش کیفیت خدمات درمانی را به همراه داشته باشد. بنابراین طبیعتا وقتی که ارائه‌دهندگان خدمت نسبت به شرایط خود احساس نارضایتی کند، دریافت‌کنندگان خدمات سلامت نیز ممکن است احساس نارضایتی کنند.  

پزشکان در خط مقدم مبارزه با کرونا

وی با بیان اینکه اگرچه جامعه پزشکی با مسائل متعددی روبرو بودند اما در بحران کرونا در خط مقدم مبارزه با کووید۱۹ قرار گرفتند، گفت: هنگامی که از کووید۱۹ و میزان کشندگی این ویروس اطلاع کامل نداشتیم، جامعه پزشکی نسبت به سلامت جامعه احساس مسئولیت کرد و در خط مقدم مبارزه با این بیماری قرار گرفت. جامعه پزشکی به منظور جلوگیری از توقف چرخش چرخ زندگی مردم به پای کار آمد و با انجام اقدامات متعددی مانند «حضور در خط مقدم مبارزه با بیماری»، «نگهداری از بیماران در بیمارستان‌ها»، «انجام کارهای پژوهشی» و «درمان سریع و مناسب» تلاش کرد که پیش‌قراول حرکت مردمی علیه کرونا باشد.

معاون فنی و نظارت سازمان نظام پزشکی با بیان اینکه جامعه پزشکی هموراه در طول تاریخ به جامعه خدمت‌رسانی کرده، تاکید کرد: با توجه به خدمات جامعه پزشکی در برهه‌های زمانی متفاوت مانند «روزهای کرونایی»، «جنگ تحمیلی»، «ارائه خدمت به جبهه مقاومت» و بسیاری موارد یگر؛ جامعه پزشکی از دولت و نهادهایی که از خدمات پزشکی استفاده می‌کنند، انتظار دارد که مورد تقدیر قرار گیرد.  

انتقاد از عملکرد رسانه‌ها در مواجهه با پزشکان

لاری‌پور با اشاره به تصویرسازی از جامعه پزشکی در رسانه‌ها گفت: برخی رسانه‌ها و به ویژه صداوسیما گاهی در برنامه‌هایشان سبب نارضایتی عمیق جامعه پزشکی می‌شوند. برخی فیلم‌ها و سریال‌ها، مصاحبه‌ها، مطالب و اخبار منتشر شده یک قدرناشناسی از جامعه پزشکی است. انتشار برخی مطالب و پخش برخی فیلم‌ها و سریال‌ها نه تنها سبب آزردگی خاطر جامعه پزشکی می‌شود بلکه رابطه میان پزشک و بیمار را هم مخدوش می‌کند. نکته مهم و اساسی این است که خدشه‌دار شدن رابطه پزشک و بیمار سبب نقصان در عرصه درمان می‌شود.  

۳۵۰هزار پزشک در کشور و ماجرای طرح‌های اجباری

وی درباره جامعه آماری ارائه‌دهندگان خدمات سلامت توضیح داد: حدود ۳۵۰‌هزار پزشک و حدود ۴۰۰هزار پرستار، خدمات سلامت را ارائه می‌دهند. اگرچه دانش‌آموختگان رشته‌های علوم‌پزشکی موظف به سپری‌کردن «طرح خدمات نیروهای انسانی» هستند اما طرح اجباری برای سایر رشته‌های دانشگاه‌ها در نظر گرفته نشده است. اگرچه پزشکان در قالب طرح خدمات نیروهای انسانی به مناطق به مناطق محروم یا کم‌برخوردارتر اعزام می‌شوند، اما نکته مهم و اساسی این است که مناطق محروم فقط به پزشک نیاز ندارند و به مواردی مانند آب، برق، گاز، تلفن و زیرساخت‌های دیگر نیز نیاز دارند. بنابراین تامین نیازهای مناطق محروم و کم‌برخوردار به حضور دانش‌آموختگان سایر رشته‌ها نیز نیاز دارد؛ این درحالیست که تنها پزشکی در این مورد دیده شده است و طرح‌های اجباری برای فارغ‌التحصیلان پزشکی گذاشته می‌شود.

معاون فنی و نظارت سازمان نظام پزشکی با بیان اینکه پزشکان در عنفوان جوانی به مناطق محروم خدمت‌رسانی می‌کنند، افزود: تکریم پزشکانی که در عنفوان جوانی در مناطق محروم و کم‌برخوردارتر ارائه خدمت می‌کنند باید در دستور کار قرار گیرد. یک پزشک متخصص که دوره طرح خود را سپری کرده، حدود ۳۰ تا ۴۰ سال دارد و نسبت به دانش‌آموختگان سایر رشته‌ها حدود ۱۰ تا ۱۵ سال دیرتر وارد بازار کار می‌شود. هنگامی که ورود یک پزشک متخصص به بازار کار نسبت به سایر رشته‌ها دیرتر اتفاق می‌افتد، جنبه‌های زندگی شخصی وی مانند ازدواج و فرزندآوری نیز قاعدتا با تاخیر انجام می‌شود.

ضرورت تکریم بیشتر پزشکان مناطق محروم و کم‌برخوردار

وی گفت: انتظار می‌رود پزشکانی که به مناطق محروم و کم‌تر برخوردار ارائه خدمت‌می‌کنند از تکریم بیشتری برخوردار شوند و قدرشناسی از این افراد انجام شود. حداقل قدرشناسی از افرادی که در مناطق محروم مشغول به ارائه خدمت هستند، کار سختی به حساب نمی‌آید. ارائه تسهیلات و مشوق‌ها مانند «ارائه تسهیلات بانکی»، «تسهیلات اسکان»، «ارائه شرایط برای ادامه تحصیل» می‌تواند راهکاری برای قدرشناسی از پزشکانی باشد که در مناطق محروم ارائه خدمت می‌کنند.  

عدم همخوانی سختی کار با درآمد در مناطق محروم

معاون فنی و نظارت سازمان نظام‌پزشکی درباره میزان درآمد پزشکان متخصص در مناطق محروم و کم‌برخوردار گفت: در حال حاضر، یک پزشک متخصص که در مناطق محروم ارائه خدمت می‌کند کمتر از ۲۰ میلیون تومان درآمد دارد. میزان درآمد یک متخصص که در مناطق حروم خدمت‌رسانی می‌کند با میزان سختی کار، حجم پاسخگویی، میزان تحصیلات وی همخوانی ندارد. با توجه به میزان درآمد پزشکان متخصص در مناطق محروم و کم‌برخوردار باید گفت میزان نارضایتی این گروه از پزشکان بسیار زیاد است.   

لاری‌پور ادامه داد: با توجه به نارضایتی پزشکان مناطق کم‌برخوردار، انتظار می‌رود که «مجموعه دولت»، «وزارت بهداشت به عنوان متولی نظام سلامت»، «مجلس شورای اسلامی»، «سازمان برنامه و بودجه» و «تمام نهادهای قانون‌گذار» این حوزه به وضعیت پزشکان متخصص مناطق محروم و کم‌برخوردار توجه ویژه داشته باشند.

توجه وزیر بهداشت به ۳ موضوع عمده نظام سلامت

وی با بیان اینکه وزیر بهداشت آینده باید به سه موضوع و چالش عمده حوزه سلامت توجه کند، تاکید کرد: «زنجیره تامین نیروی انسانی و توجه به نیروی انسانی»، «تجهیزات پزشکی و دارو» و «منابع مالی» سه موضوع عمده نظام سلامت هستند و وزیر بهداشت آینده باید به این موارد توجه کند.  

چالش مهاجرت پزشکان

معاون فنی و نظارت سازمان نظام پزشکی درباره زنجیره تامین نیروی انسانی و توجه به نیروی انسانی توضیح داد: نیروی انسانی، موتور پیشران نظام سلامت به حساب می‌آید. به دلیل تامین نشدن نیازهای جامعه پزشکی، شاهد مهاجرت «شغلی» و «جغرافیایی» این گروه هستیم. علاوه بر مهاجرت، اعضای هیات‌علمی دانشگاه‌های علوم‌پزشکی که نظام آموزشی کشور را سرپا نگه داشته‌اند، به دلایل و مسائل متعددی مانند «پرداخت نامناسب»، «رعایت نشدن شان و شئون»، «عدم رعایت قوانین در بسیاری از دستورالعمل‌ها» از چرخه آموزش خارج می‌شوند. به دلیل خروج اعضای هیات‌علمی از بدنه آموزشی کشور، بسیاری از دانشگاه‌ها با نیروهای طرحی اداره می‌شوند. باید توجه کرد که خروج اساتید باتجریه از بدنه آموزشی کشور سبب تشویش نظام سلامت می‌شود.   

توجه به چگالی نظام سلامت در ارتباط با نیروی انسانی

لاری‌پور با بیان اینکه در ارتباط با نیروی انسانی باید به چگالی نظام سلامت توجه کنیم و به ماجرای افزایش ظرفیت پذیرش دانشجوی پزشکی اشاره کرد و افزود: چگالی نظام سلامت “per care worker density” در ارتباط با موضوع نیروی انسانی باید در کانون توجه قرار گیرد. به طور مثال، اگر فقط افزایش پزشک برای یک بخش درمانی با ظرفیت ۶۰ تخت لحاظ شود و افزایش سایر گروه‌های نظام سلامت مانند پرستار و بهیار برای این بخش درنظر گرفته نشود، نه تنها میزان دسترسی مردم به خدمات سلامت بهبود نمی‌یابد، بلکه افزایش تربیت نیروی پزشک نیز نمی‌تواند راهکار موثری باشد و میزان کفایت لازم برای کشور را ندارد؛ چرا که این احتمال وجود دارد افرادی فارغ‌التحصیل شوند که کیفیت لازم برای ارائه خدمات را نداشته باشند.

وی ادامه داد: به هنگام تامین نیروی انسانی باید به موضوع معیشت و مسائل مالی توجه کرد تا بخشی از نارضایتی‌ها جبران شود. نگرش به متخصصان رشته‌های پزشکی که حدود ۴۰ سال دارند و نیمی از عمر خود را صرف تحصیل کرده‌اند، باید تغییر کند و با نگرش سایر کشورها و کشورهای منطقه به آنها نگاه کرد.  

منابع لازم تامین شود

معاون فنی و نظارت سازمان نظام پزشکی با بیان اینکه وزارت بهداشت متولی نظام سلامت کشور است، افزود: متولی نظام سلامت کشور موظف به تامین منابع لازم است. وزارت بهداشت موظف به تامین منابع  لازم، خواه از «سازمان برنامه و بودجه»، خواه از طریق «قانون‌گذاری در مجلس» یا خواه از طریق استفاده از ظرفیت مالیات کالاهای آسیب‌رسان مانند دخانیات است. از طرفی هم سیگار و دخانیات، جاده‌های ناایمن و خودروهای ناایمن، هزینه‌هایی بر نظام سلامت تحمیل می‌کنند و بار سنگین این هزینه‌ها بر دوش وزارت بهداشت است.   

وی با بیان اینکه بر همین اساس یک درصد مالیات بر ارزش افزوده می‌بایست در اختیار وزارت بهداشت قرارگیرد، تاکید کرد: «سازمان برنامه و بودجه» موظف است که یک درصد از مالیات بر ارزش افزوده را در اختیار وزارت بهداشت قرار دهد. وزارت بهداشت با راهکارهای متفاوت مانند «جلوگیری از پرت منابع»، «هزینه‌کرد مناسب»، «جلوگیری از اقدامات بیمه‌ها برای هزینه‌های القایی» و غیره می‌تواند منابع مورد نیاز را تامین کند و بخشی از مشکلات را از میان بردارد.  

هزینه دارو سرسام‌آور نباشد

لاری‌پور در ادامه صحبت‌هایش همچنین با بیان اینکه دارو جزو حلقه‌های تکمیل‌کننده درمان و از نیازهای اساسی کشور است، گفت: هزینه دارو نباید سرسام آور باشد؛ به نحوی که مردم نتوانند داروی مورد نیاز را تامین کنند. هرچه میزان توانایی پزشکان بالا باشد اما اگر مردم توانایی تامین دارو را نداشته باشند یا با مسائلی مانند کمبود و فقدان دارو مواجه شوند، با چالش و مشکل مواجه می‌شوند.  وضعیت گرانی دارو به نحوی است که شاید برخی خانواده‌ها پس از بیماری یکی از اعضای خود به زیر خط فقر بروند.

تامین تجهیزات بر استمرار حضور در قله پزشکی

معاون فنی و نظارت سازمان نظام پزشکی با اشاره به ضرورت تامین تجهیزات پزشکی نیز اظهار کرد: اگر خواهان ادامه حضور در قله علم پزشکی هستیم باید از تجهیزات پزشکی که در سایر کشورها وجود دارد، برخوردار شویم. تجهیزات پزشکی مدام در حال به روز شدن است و نظام سلامت کشور باید به این تجهیزات غنی شود تا مردم از وجود این دستگاه‌ها بهره برند.  

نگاه به حکمرانی نظام سلامت تغییر کند

وی درباره خواسته‌های جامعه پزشکی از وزیر بهداشت آینده نیز گفت: اولین نکته‌ای که وزیر بهداشت آینده باید به آن توجه کند، «تغییر نگاه به حکمرانی نظام سلامت» است. رویکرد وزارت بهداشت، رویکرد رئیس‌جمهور و مجموعه هیات‌دولت به حکمرانی نظام سلامت که یک حکمرانی درمان محور است باید تغییر جدی کند.  

ضرورت برخورد با مداخله‌گران نظام سلامت

لاری‌پور با بیان اینکه وزیر بهداشت باید به موضوع مداخله‌گران غیرمجاز نظام سلامت توجه کند، گفت: متاسفانه مداخله‌گران نظام سلامت، لباس سفید جامعه پزشکی را لکه‌دار کرده‌اند. مداخله‌ افراد غیرمجاز می‌تواند تحت هر عنوانی مانند «طب ایرانی»، «طب اسلامی» باشد. متاسفانه افرادی که حتی از نزدیکی دانشگاه‌های علوم‌پزشکی عبور نکرده‌اند و واحدهای رشته پزشکی را سپری نکرده‌اند، نسخه‌های پزشکی ارائه می‌دهند. ارائه نسخه پزشکی از سوی افراد غیرمجاز می‌تواند عوارض جبران ناپذیری برای مردم داشته باشد.

توجه به سیاست‌های ابلاغی سلامت

معاون فنی و نظارت سازمان نظام پزشکی با بیان اینکه وزیر بهداشت آتی لازم است به سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری توجه کند، افزود: بر اساس سیاست‌های ابلاغی، اقدامات وزیر بهداشت باید مبتنی بر شواهد علمی باشد و از منظر علم پزشکی در منطقه سرآمد محسوب شود. علاوه بر سرآمد و مبتنی بودن بر مبنای شواهد علمی، سهم نظام سلامت از «تولید ناخالص ملی» باید به نحوی باشد که ایران از این منظر سهم نظام سلامت از تولید ناخالص ملی، حداقل در منطقه جزو کشورهای سرآمد باشد.  

وی ادامه داد: وزیر بهداشت آینده با مسائلی مانند تغییر نگاه حکمرانی نظام سلامت، رسیدگی به مداخله‌گران غیرمجاز نظام سلامت و توجه به سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری می‌تواند در زمینه مسائلی مانند توزیع نیروی انسانی، توجه به تجهیزات پزشکی و تامین منابع لازم برای نظام بهداشتی کشور به موفقیت نائل شود.  

توجه به ظرفیت جوانان

وی با بیان اینکه مهمترین عاملی که می‌تواند سبب تغییر در نظام سلامت کشور شود، توجه به جوانان است، افزود: انتخاب افراد جوان برای معاونت‌های ستادی، روسای دانشگاه‌های علوم‌پزشکی و صف وزارت بهداشت می‌تواند سبب تغییر نظام سلامت کشور شود. جوانان دارای روحیه تغییر، تحول، شجاعت و جنگندگی هستند و با ویژگی‌های خود می‌توانند سبب تغییر در نظام سلامت شوند. اگر قرار است ترکیب افرادی که در وزارتخانه حضور دارند تغییر نکند و فقط جای مهره‌ها  با یکدیگر عوض شود، هیچ تغییری صورت نمی‌گیرد. انتخاب افراد جوان، دانشمند، آگاه، دارای روحیه تغییر و تحول‌خواهی می‌تواند سبب موفقیت وزیر بهداشت آینده شود. هنگامی که دکتر ظفرقندی، ریاست دانشگاه علوم پزشکی تهران را بر عهده داشت کمتر از ۴۰ سال داشت. همچنین تمام وزرای بهداشت کشور به جز دو نفر، همگی کمتر از ۵۰ سال داشتند. البته که افراد جوان، نیازمند مشاوره هستند و با استفاده از تجربه افراد باتجربه می‌توانند سبب تغییر نظام سلامت شوند.   

پایان خبر سیپکس