موازنه جدید – سیپکس

به گزارش سیپکس به نقل از  «صبح نو»؛ امضای پیمان های همکاری بلندمدت میان کشورها نشان دهنده اراده آن ها برای تقویت روابط دوجانبه و ایجاد ساختاری پایدار برای همکاری های سیاسی اقتصادی و نظامی است. ایران و روسیه به عنوان دو کشور تأثیرگذار در منطقه طی دو دهه گذشته تجربه همکاری های فراوانی در زمینه های مختلف داشته اند. از امضای پیمان همکاری پنج ساله در سال ۲۰۰۱ تا تصمیم برای تدوین پیمانی ۲۰ ساله در سال ۲۰۲۲ این روابط فراز و نشیب های بسیاری را پشت سر گذاشته است.

پیمان جدید ایران و روسیه می تواند فصل تازه ای را در مناسبات دو کشور رقم بزند و تأثیرات قابل توجهی بر همکاری های منطقه ای و بین المللی آن ها داشته باشد. این پیمان علاوه بر ایجاد فرصت های اقتصادی و امنیتی جدید می تواند به تقویت جایگاه ایران در منطقه و نظام بین الملل کمک کند.

در همین راستا با حسن بهشتی پور کارشناس روابط بین الملل گفت وگو کردیم که در ادامه می خوانید.

انگیزه های ایران و روسیه برای امضای پیمان ۲۰ ساله بین دو کشور در حال حاضر چیست؟

ایران و روسیه از مارس ۲۰۰۱ در جریان سفر خاتمی رئیس جمهور وقت ایران به مسکو پیمان همکاری پنج ساله امضا کرده بودند. در این پیمان قید شده بود که با توافق دو طرف هر پنج سال اعتبار آن تمدید می شود. بر این اساس پیمان مذکور در سال های ۲۰۰۶ ۲۰۱۱ ۲۰۱۶ و ۲۰۲۱ تمدید اعتبار شد تا آنکه در جریان سفر شهید رئیسی رئیس جمهور وقت ایران به مسکو در ژانویه ۲۰۲۲ توافق شد دو طرف با توجه به تحولات روز پیمان جدیدی به مدت ۲۰ سال امضا کنند که این پیمان رئوس همکاری های دو کشور را در ۲۰ سال آینده مشخص کند. روند تدوین این پیمان سه سال طول کشید تا سرانجام برای امضا در جریان سفر مسعود پزشکیان رئیس جمهور ایران به مسکو در ژانویه ۲۰۲۵ آماده شده است.

این توافق چه تأثیری بر روابط منطقه ای و بین المللی خواهد داشت؟

انتظار می رود این توافق زمینه همکاری های دو جانبه بین ایران و روسیه را در امور نظامی امنیتی اقتصادی به نحو قابل توجهی افزایش دهد و این همکاری می تواند در سطح مناطق خاورمیانه آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی تأثیرگذار باشد. البته باید منتظر باشیم قراردادهایی که بر اساس این پیمان مشترک در آینده امضا می شود در چه موضوع هایی خواهد بود و تا چقدر اجرا می شود. زیرا توافق های متعددی بین ایران و روسیه در سال های قبل انجام شد؛ اما در اجرا با چالش های جدی روبه رو شد.

شکل مورد انتظار روابط منطقه پس از امضای این قرارداد چگونه است و این توافق چه تأثیری بر نفوذ ایران در منطقه خواهد داشت؟

نفوذ ایران در منطقه به دلیل سرمایه گذاری معنوی و مادی از سال های ۱۹۸۰ تاکنون بوده و ربطی به روسیه نداشته است. البته در یک مقطع مهم بین سال های ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۲ همکاری ایران و روسیه در مبارزه علیه تروریست های داعش و جبهه النصره در سوریه بسیار مهم بود و موجب ارتقای همکاری های نظامی و دفاعی بین دو کشور شد. امضای این پیمان نقش چندانی بر افزایش نفوذ ایران ندارد مسکو بیشتر دنبال برقراری موازنه در روابط خود با ایران و اسرائیل است. ضمن آنکه روسیه از نفوذ اسرائیل در آمریکا برای عادی سازی مناسبات خود با آمریکا در دوران ترامپ استفاده می کند.

همکاری اقتصادی ایران و روسیه پس از امضای این قرارداد چگونه خواهد بود؟

انتظار می رود همکاری اقتصادی ایران و روسیه که در حال حاضر نسبت به ظرفیت های اقتصادی دو کشور بسیار پایین است و به چهار میلیارد دلار در سال می رسد در صورت اجرای توافق هایی که قرار این در زیر پیمان بیست ساله امضا شود طی ۲۰ سال آینده به چهل میلیارد دلار ارتقا یابد. زمینه های مختلف اقتصادی از جمله حمل و نقل ریلی دریایی زمینی انرژی شامل نفت و گاز و امور بیمه و بانک ساخت نیروگاه حرارتی و اتمی را در بر می گیرد. زمینه سازی برای عضویت کامل ایران در اتحادیه اوراسیا هم فراهم می شود.

ارزیابی شما از توافقنامه راهبردی بین ایران و روسیه که مربوط دو دهه گذشته بوده چیست؟ چه فرایندی را توانسته ایجاد کند؟

در سال های گذشته روابط ایران و روسیه برای ایران هم فرصت بوده و هم تهدید ما فرصت های مختلفی را داشتیم مثلا در بخش دفاعی هیچ کشوری به ایران کمک نمی کرد و سلاح در اختیار کشور ما نمی گذاشت؛ ولی روسیه هم تور ام یک (سلاح دفاعی) را در اختیار ایران گذاشت هم اس۳۰۰ را هواپیمایی میگ ۲۹ و سوخو ۲۳ را به ایران داد در بحث هسته ای هم پروژه ای بود که ایران می خواست با آلمان انجام دهد؛ اما دوران جنگ آلمانی ها انصراف دادند بعد از آن در سال ۱۹۹۵ روسیه بالاخره قرارداد ساخت نیروگاه اتمی بوشهر را با ایران امضا کرد قرار بود تا سال ۲۰۰۰ تحویل دهد که تا سال ۲۰۱۳ طول کشید. در واقع ایران فناوری هسته ای را از روسیه وارد کشور کرد.

ایران و روسیه همچنین در بخش های سیاسی همکاری کردند مثلا در تاجیکستان توافق مهمی انجام دادند و صلح را به تاجیکستان برگرداندند در سال ۱۹۹۷ قرارداد صلح در تاجیکستان با مشارکت ایران و روسیه تحقق پیدا کرد. بعد از آن در سوریه دو کشور در سال ۲۰۱۶ با هم همکاری خیلی نزدیکی برای نگه داشتن دولت بشار اسد داشتند. چون دولت اسد نزدیک ترین رابطه را با روسیه داشت و مهم ترین متحده روسیه در خاورمیانه بود. از طرف دیگر ایران سوریه را پلی برای حمایت از جبهه مقاومت در برابر اسرائیل می دانست.

اما در جنبه های منفی روسیه در آسیای مرکزی در قضیه تاجیکستان و صلح تاجیکستان عملا بعد از توافق باید تضمین می کرد که حزب نهضت اسلامی تاجیکستان بتواند همکاری های خود را با دولت تاجیکستان ادامه دهد ولی فراموش کردند و متأسفانه نهضت اسلامی را دولت وقت تاجیکستان تروریستی اعلام کرد و عملا موجب شد که خیلی از نیروهایی یک حزب کاملا سیاسی جذب گروه های تندر تکفیری مثل گروه داعش و… شدند متأسفانه این کار اصلا مسیر تحولات را تغییر داد. یا در قفقاز جنوبی روسیه تک رویی کرد و قفقاز جنوبی با آذربایجان و ارمنستان بدون توجه به نقشی که ایران و ترکیه داشتند با خودش به صورت سه جانبه یک توافق را امضا کردند و حالا بند ۹ آن توافق کلی هم مسأله درست کرده است.

اما وقتی ایران برجام را امضا کرد خیلی محکم در حمایت از ایران ایستاد و سه قطعنامه پیشنهادی آمریکا را که علیه ایران داده شد به اتفاق چین وتو کرد. بنابراین کشورها براساس منافعشان عمل می کنند همان طور که ایران براساس منافعش عمل می کند؛ به عنوان مثال روسیه خیلی مایل بود که ما تجاوز نظامی روسیه به اوکراین را رسما حمایت کنیم درحالی که ایران موضع بی طرفی اتخاذ کرد. یا روسیه مایل بود ایران سرکوب چچنی ها را تأیید کند ولی کشورمان این کار را نکرد چرا ایران این کارها را کرد؟

چون منافعش ایجاب می کرد. روسیه مایل بود ایران جدایی آبخازیا و اوستیای جنوبی از گرجستان را به رسمیت بشناسد؛ اما ایران به تمامیت ارضی گرجستان احترام گذاشت و این جدایی را به رسمیت نشناخت.

در مقابل این رویکرد موافقان این توافق هستند که معتقدند برای اینکه مقابل آمریکا باشیم باید متحد روسیه شویم شما این گزاره را درست می دانید؟

این نظر اصلا درست نیست ما باید سیاست موازنه سازی را در روابط خودمان با قدرت های تأثیرگذار حفظ کنیم ژئوپلیتیک ایران اقتضا می کند که بتواند در روابط خودش با قدرت های تأثیرگذار موازنه برقرار کند یعنی تمام تخم مرغ هایش را در سبد چین در سبد روسیه یا در سبد اتحادیه اروپا و امریکا نگذارد بلکه برعکس سعی کند موازنه در روابطش با این کشورها برقرار کند. کاری که ترکیه در حال انجام آن است و عربستان سعودی انجام می دهد. این ها رقبای منطقه ای ایران هستند که هم با روسیه رابطه نزدیکی دارند و هم با آمریکا رابطه دارند چین هم همین کار را کرده است هم با روسیه رابطه دارد هم در حال برقراری ارتباط با امریکا است؛ هند هم همچنین.

به ویژه با توجه به موقعیت ژئوپلیتیکی که در آن قرار داریم که قدرت های بزرگ همیشه نسبت به ایران طمع داشتند سیاست صحیح این است که یک موازنه در روابط خودمان با قدرت های جهانی برقرار کنیم؛ این موازنه است که می تواند دست ما را هم با روسیه و چین و هم اروپا و آمریکا باز کند.

*بازنشر مطالب دیگر رسانه ها در سیپکس به منزله تأیید محتوای آن نیست و صرفا جهت آگاهی مخاطبان می باشد.

پایان خبر سیپکس