بالاخره سامانه آنلاین خریدوفروش طلا خوب است یا بد؟/ شفافیت هنوز وجود ندارد

به گزارش سیپکس روزنامه هم میهن نوشت: خبر معطل ماندن سفارش های تحویل طلای یکی از پلتفرم های فروش آنلاین طلا از یک سو و اعلام موجودی طلای بانک کارگشایی که برخی ادعا می کنند کمتر از برآوردهاست تبدیل به بهانه ای برای برشمردن معایب خریدوفروش طلای کارکرده با این مدل شده است.

باتوجه به حساسیت موضوع این سؤال ذهن افراد را به خود مشغول داشته که آیا اساساً می توان به این مدل برای خرید طلا اعتماد کرد؟ نکند اتفاقاتی مانند کوروش کمپانی یا حتی مؤسسات قرض الحسنه در کمین کاربران این پلتفرم ها باشد؟ در چنین شرایطی چطور می توان به کسب وکارها اعتماد کرد؟ 

داستان قدیمی مقاومت در برابر نوآوری

در غیاب سازوکار تنظیم گرانه صحیحی که بتواند خیال کاربران را از این مدل از سرمایه گذاری راحت کند اخبار و اطلاعات غلط دست به دست می چرخد و برخی اینفلوئنسرهای اقتصادی نیز به آن دامن می زنند. درست است که در مورد طلا به دلیل ارزشمندی آن و کارکرد سرمایه گذاری حساسیت های ویژه ای وجود دارد اما مقاومت در برابر نوآوری یک داستان قدیمی است. طبیعی است که در مواجهه با نوآوری بااحتیاط رفتار کنیم ولی مخالفت تمام و کمال با آن چندان منطقی به نظر نمی رسد.

مشابه چنین فرآیندی را به شیوه دیگر در خریدهای حضوری نیز شاهد هستیم. مثلاً در مورد خریدوفروش طلا احتمالاً افراد به اولین طلافروشی که سر راه شان قرار دارد برای این کار مراجعه نمی کنند زیرا حتی در خرید حضوری طلای کارکرده هم ممکن است کم فروشی صورت گیرد یا طلایی با عیار پایین به خریدار فروخته شود. حتی برای خرید سکه نکات مختلفی ذکر می شود تا با رعایت آنها مردم در دام متقلبان و کلاهبرداران نیفتند. 

ازجمله خطراتی که برای خریدوفروش آنلاین طلای کارکرده ذکر می شود تقلبی بودن یا پایین بودن عیار طلایی است که به کاربران تحویل داده می شود که چنان که گفته شد در خرید حضوری نیز این ریسک وجود دارد. همچنین خطر خالی فروشی کماکان مهم ترین خطری است که از آن یاد می شود. اما آیا این مخاطرات به گونه ای هستند که هیچ چاره ای نمی توان برای حل آنها در نظر گرفت؟

حساب و کتاب ها غلط است

ایران اولین جایی در جهان نیست که در آن خریدوفروش طلای آب شده به صورت آنلاین صورت می پذیرد. در کشورهایی چون آمریکا کانادا استرالیا انگلستان سوئیس امارات متحده عربی و… نیز این امکان در اختیار شهروندان گذاشته شده و چندین کسب وکار حول آن شکل گرفته اند. کسب وکارهایی که الزاماً باید شفاف باشند و تحت نظارت دقیق رگولاتور قرار می گیرند. به علاوه آگاهی رسانی به کاربران و آموزش درباره اینکه چگونه پلتفرم معتبر را تشخیص دهند و از سرمایه خود مراقبت کنند ازجمله اقداماتی است که در این کشورها صورت می پذیرد تا مردم بتوانند سرمایه گذاری ای امن و راحت را تجربه کنند. 

اما در ایران با وجود اینکه تعداد کاربران نشان از اشتیاق شان به این مدل از خرید و سرمایه گذاری دارد به جای تقویت آگاهی و افزایش سواد افراد در مواجهه با این پلتفرم ها با انکار این نیاز و مه آلود کردن فضا شرایطی ایجاد شده که تشخیص سره از ناسره را بسیار دشوار کرده است.

گفته می شود پلتفرم های معامله آنلاین طلا در ایران بین ۸ تا ۱۰ میلیون نفر کاربر دارد. براساس خبری که ایرنا ۱۵ بهمن ماه منتشر کرده این را سردار حسین رحیمی رئیس پلیس امنیت اقتصادی فراجا گفته و از فقدان نظارت کافی روی پلتفرم های معامله آنلاین طلا شکایت داشته و درباره خالی فروشی هشدار داده است. او همچنین افزوده که میزان طلای ذخیره شده این پلتفرم ها در بانک کارگشایی حدود ۱/۵ تُن است. برخی در فضای مجازی از رقم اعلام شده درباره تعداد کاربران و میزان طلای ذخیره شده نتیجه گرفته اند که اکثر پلتفرم ها در حال خالی فروشی هستند.

در حساب و کتاب آنها هر کاربر به طور متوسط یک گرم طلا خریده است این درحالی است که اولاً برخی سامانه ها مانند میلی به گونه ای طراحی شده اند که حداقل میزان سرمایه گذاری معادل یک میلی گرم طلا باشد (این ازقضا یکی از مزیت های خرید آنلاین طلا به حساب می آید)؛ ثانیاً برخی کاربران ممکن است طلای خود را فروخته باشند یا معادل فیزیکی اش را تحویل گرفته باشند.

اساساً این سؤال وجود دارد که ۸ تا ۱۰ میلیون نفر کاربر این پلتفرم ها با چه ملاکی شمارش شده اند؟ آیا صرفاً نصب یک اپ می تواند فردی را در شمار کاربران قرار دهد؟ یا حداقل باید یک معامله در این پلتفرم ها به ثبت رسانده باشد؟ یا استانداردهای سختگیرانه تری مد نظر است و به کسانی عنوان کاربر اطلاق می شود که در هفته حداقل یک معامله را انجام دهند؟ نامعلوم بودن مفهوم «کاربر» در این اطلاع رسانی سبب می شود نتوان میزان طلای خریداری شده توسط این افراد را پیش بینی کرد. 

با این همه خالی فروشی بسیار مسئله مهمی است که به نوعی اخلال در نظام اقتصادی را سبب می شود و حتماً باید از آن جلوگیری کرد؛ به دلیل اهمیت این موضوع به دستور بانک مرکزی باید تمام پلتفرم های معامله آنلاین طلا معادل فیزیکی طلای خریداری شده توسط کاربران را در بانک ذخیره کنند. سعید صادقی معاون بازاریابی و عضو هیئت مدیره میلی درباره اهمیت عدم خالی فروشی در این کسب وکار و سازوکار رعایت کردن آن می گوید: «ما در میلی از ابتدا روی یک اصل پایبند بوده و هستیم و آن این است که طلایی را که نداشته باشیم برای فروش نمی گذاریم.

تمام طلای کاربران قبل از عرضه تأمین و ذخیره می شود. ما دو روش برای این کار داریم که به ما ثابت کند خالی فروشی اتفاق نمی افتد. روش اول یک سازوکار داخلی بوده که میلی از ابتدا آن را در پیش گرفته است. به این شکل که ما ابتدا طلا را تأمین می کنیم فاکتور رسمی طلا را در سامانه جامع تجارت الکترونیک ثبت می کنیم و بعد از آن در وب سایت مان موجودی طلا را به اندازه طلایی که خریده بودیم شارژ می کنیم.

هروقت هم که این موجودی رو به پایان باشد با اخطاری مواجه می شویم که هم اجازه خرید را از کاربران می گیرد و هم به میلی اطلاع می دهد که وقت تأمین طلاست. البته تا امروز باتوجه به شبکه تأمین قدرتمندی که به واسطه بنکداری مان در این حوزه داریم توانسته ایم طلا را در هر ثانیه تأمین کنیم و زمانی نباشد که میلی موجودی طلا برای فروش نداشته باشد.» 

صادقی از سپرده گذاری رسمی طلا در بانک کارگشایی به عنوان سازوکار دوم و بیرونی یاد می کند و می گوید: «نهادهای نظارتی از آبان ماه امسال پلتفرم ها را ملزم کردند که کل موجودی پلتفرم های خود را باتوجه به فروش شان در بانک کارگشایی ذخیره کنند. در این میان البته بخشی از طلا در نمایندگی ها و شعب جهت تحویل به کاربران وجود دارد.»

آیا روی این مسئله نظارتی نیز صورت می گیرد؟ چنان که صادقی می گوید از آنجا که نهاد متولی این حوزه اتحادیه کسب وکارهای مجازی بوده اما در حال حاضر وضعیت مبهمی دارد مرکز تتا یک کمیته اقدام مشترک ترتیب داده که در آن نمایندگانی از دادستانی فتا واجا فراجا بانک مرکزی صمت اتاق اصناف اتحادیه طلا اتحادیه کسب وکارهای مجازی و… روی پلتفرم های معامله آنلاین طلا خصوصاً آن دسته که تعداد کاربر بیشتری دارند نظارت می کنند.

او توصیه می کند که کاربران هم برای آن که در تله خالی فروشی گرفتار نشوند اول از همه از پلتفرمی خرید خود را انجام دهند که امکان تحویل فیزیکی طلا را داشته باشد و به شکل واضح و مشخص سازوکار آن را تعیین کند. همچنین داشتن سپرده فیزیکی طلا در بانک اطمینان خاطر دیگری است که به معنی تعهد کسب وکار به عدم خالی فروشی است. 

صادقی در ادامه می افزاید: «چک کردن مجوزهای لازم نیز می تواند به کاربران کمک کند. شفافیت در تأمین و خرید طلا مثل ثبت فاکتورها در سامانه جامع تجارت الکترونیک بسیار می تواند به افزایش حس اعتماد کمک کند. میلی از ابتدا این سازوکار را داشته و به آن پایبند بوده است. مردم به طورکلی لازم است در مواجهه با بازار سرمایه هشیار عمل کنند. وقتی موضوع سرمایه گذاری مطرح است طبیعتاً خطراتی نیز وجود دارد.

باید سعی کنند پلتفرم های قانونی و خوب این حوزه را شناسایی کنند و چک لیستی داشته باشند که براساس آن پلتفرم مورد اعتماد خود را انتخاب کنند. بررسی نظرها در پلتفرم هایی که اپ این کسب وکارها را برای دانلود قرار می دهند امتیازشان قوانین مقررات و… همگی می توانند کاربران را به داشتن یک انتخاب درست هدایت کنند.»

تمام فاکتورها مشخص هستند

شاید یک توصیه کلیدی بتواند کاربران را از سردرگمی نجات دهد و آن «شفافیت» است. کسب وکاری که قواعد و قوانین را رعایت می کند و خدمات مناسبی را به کاربر ارائه می دهد نگران شفافیت نخواهد بود. چنان که پیش تر نیز در گزارش هایی تأکید کرده ایم قول وقرارهای مبهم معلوم نبودن جای شعب نحوه تحویل فیزیکی کارمزدها و امثالهم همگی می توانند نشانه هایی مبنی بر رعایت نشدن قوانین باشند. صادقی می گوید با آگاهی از اهمیت این مسئله از همان ابتدا در میلی «شفافیت» را به عنوان یک اصل پذیرفته و به آن پایبند بوده اند.

او درباره اقداماتی که تا امروز در همین راستا داشته اند می گوید: «ما یک نشست خبری برگزار کردیم که تمام جزئیات کسب وکار را به اطلاع خبرنگاران به عنوان نمایندگان مردم برسانیم. رسیدهای مان از سپرده گذاری طلا در بانک کارگشایی موجود است تا خیال کاربران مان از تحویل طلای فیزیکی راحت باشد. امکان تحویل فیزیکی طلا را در نمایندگی های خود ایجاد کرده ایم و دو شعبه در تهران و شعبی در ساری کرج قم تبریز و مشهد داریم. معاملات مان در سامانه جامع تجارت الکترونیک ثبت می شود و همیشه و همه حال خود را پاسخگو می دانیم.» 

او در زمینه نحوه تأمین طلا در میلی توضیح می دهد: «میلی همواره طلای کاربران را از مسیرهای شفاف و رسمی تأمین می کند. یعنی تمام فاکتورهای تأمین طلایش توسط افرادی که جواز کسب اتحادیه طلا و جواهر تهران را دارند و از بنکداران قدیمی بازار هستند تأمین می شود. اکر بخواهم ساده بگویم روند تأمین طلای میلی این گونه است که در ابتدا طلا ازطریق بازار رسمی تأمین می شود بخشی از طلا به صورت سپرده در بانک کارگشایی گذاشته می شود که در حال حاضر ۴۷۸ کیلوگرم است. بخشی از طلا نیز در نمایندگی ها شعب و کارگاه های تحت نظارت ذخیره و آماده تحویل به کاربران است.»

اختلاف میان طلایی که میلی باید ذخیره سازی کند و مقداری که در حال حاضر در بانک کارگشایی وجود دارد سوژه برخی کاربران شبکه های اجتماعی شده و از این رفتار به عنوان یک رفتار بی ضابطه یاد می شود. صادقی در این باره توضیح می دهد: «طلایی که ما به کاربران خود تحویل می دهیم شمش های پنج گرمی با پلمب و استاندارد است. طبیعی است که نتوانیم طلای آب شده را در بانک کارگشایی تبدیل به شمش کنیم. بنابراین بخشی از این طلا برای تبدیل شدن به شمش یا تحویل شدن به کاربران در کارگاه ها و شعب قرار دارد. بر این اساس موجودی میلی در شعبه سون سنتر (تهران) ۲۵ کیلو مصنوعات و ۳۵۰۰ گرم 

شمش است. در شعبه ۱۵ خرداد (تهران) ۲۵ کیلو مصنوعات و ۴۴۰۰ گرم شمش وجود دارد و موجودی شمس العماره نیز ۴۴۰۰ گرم است. نمایندگی تبریز ۲۴۰ گرم اصفهان ۷۶۰ گرم قم ۵۵ گرم کرج ۱۳۳۰ گرم شمش در اختیار دارند. تمام نمایندگی ها مجوز رسمی از اتحادیه طلا و جواهر استان خود دارند و فعالیت آنها هم کاملاً قانونی و تحت نظارت است و به نهادهای نظارتی هم گزارش داده ایم که این میزان طلا در نمایندگی هایمان است.

مراقب کارمزدها باشید

یکی از مواردی که کاربران هنگام انتخاب پلتفرم لازم است به آن توجه کنند کارمزد تحویل فیزیکی طلاست. برخی پلتفرم ها طلای در مقادیر کم را به صورت سکه پارسیان تحویل کاربران می دهند و برای مقادیر بالای آن اعلام کرده اند که طلای آب شده به کاربران تحویل می دهند. میلی برای آنکه هم بتواند عیار طلا را تضمین کند و هم کاربر متحمل پرداخت کارمزدهای بالا در زمان تحویل نشوند شمش های استاندارد و پلمب شده را به کاربرانش تحویل می دهد. 

صادقی با اشاره به اینکه یک سوم طلای موجود در بانک کارگشایی متعلق به میلی است توضیح می دهد: «سکه های پارسیان کارمزد بالایی دارند درحالی که طلایی که ما ارائه می دهیم تنها ۳ درصد کارمزد ضرب و بسته بندی استاندارد به آن تعلق می گیرد. به علاوه ما همواره طلای مورد نیاز خود را از بنکداران دارای مجوز تأمین کرده و تضمین می کنیم و در شمش های استاندارد تحویل می دهیم. خودمان برای ضرب شمش کارگاه داریم و همان طور که گفتم در تلاش هستیم شمش های یک گرمی را نیز ضرب کرده و در بازار عرضه کنیم و تمام این فرآیندها نیز تحت نظارت مراجع قانونی است.

کمیته اقدام مشترک بر روندها نظارت می کند و ما هم در راستای شفافیت همه موارد را به کاربران اعلام می کنیم. کاربران هم می توانند طلای خود را در سامانه نگه دارند هم می توانند به شکل فیزیکی آن را تحویل بگیرند. نمایندگی ها و شعب ما دارای مجوز هستند و باتوجه به جواز بنکداری مان به شبکه تأمین طلای قدرتمندی متصل هستیم.

ما در میلی طلای ۱۸ عیار آب شده استاندارد ارائه می دهیم و بخش قابل توجهی از کارمزدی که از کاربر دریافت می کنیم صرف هزینه زیرساخت شمش هایی می شود که افراد تحویل می گیرند. کاربران می توانند این شمش ها را به نمایندگی های خود میلی بفروشند. همچنین این شمش ها قابل فروش در تمام طلافروشی های سراسر کشور است که به شکل رسمی فعالیت می کنند زیرا از طرف میلی تضمین عیار و اصالت دارند.»

لزوم آگاهی رسانی

نوآوری در هر زمینه ای معمولاً در ابتدا مخالفانی دارد. به خصوص تا زمانی که سازوکار تنظیم گری آن به درستی مشخص نشده باشد. مشابه این مورد را می توان به کرات در سال های اخیر مشاهده کرد. یکی از مواردی که اتفاقاً همچنان درگیر فرآیندهای تنظیم گری است صرافی های تبادل رمزارز هستند که میلیون ها کاربر در کشور دارند. طبیعتاً هروقت که نوآوری ای اتفاق می افتد و روندهای آن برای عموم مردم ناآشناست عده ای سعی در سوءاستفاده از ناآگاهی مردم را دارند.