کاروانسرای کنارگرد

کاروانسرای کنارگرد یک گنجینه تاریخی و معماری دیدنی از دوره صفوی در شهرستان ری، بخش فشافویه است که روی یکی از مهمترین مسیرهای جاده ابریشم قرار گرفته. این بنا نه تنها یک استراحتگاه قدیمی برای کاروان ها بوده، بلکه امروز هم قصه های زیادی از دوران پررونق گذشته داره. بیاین با هم گشتی در این یادگار صفوی بزنیم و از نزدیک با معماری و تاریخش آشنا بشیم و ببینیم چه رازهایی توی دل خشت و آجر این کاروانسرا پنهان شده.

اگه از اون دسته آدم ها هستید که عشق تاریخ و کشف مکان های ناشناخته تو رگ و ریشه شون جریان داره، کاروانسرای کنارگرد می تونه یه مقصد حسابی براتون باشه. این بنای کهن که توی دل کویر خشک ری جا خوش کرده، یادآور روزهایی هست که کاروان ها از دور و نزدیک، بار و بُنه و تجربه و قصه رو با خودشون به این سرزمین می آوردن. کنارگرد فقط یه ساختمون قدیمی نیست؛ یه موزه زنده از زندگی و داد و ستد توی دوران صفویه است که هنوز هم بوی همون روزگار رو میده. آماده اید یه سفر کوتاه به گذشته داشته باشیم و ببینیم این کاروانسرای باابهت چه چیزی برای گفتن داره؟

مقدمه: دروازه ای به گذشته در دل کویر ری

راستش رو بخواید، وقتی اسم کاروانسرا میاد، شاید اولین چیزی که تو ذهن خیلی هامون نقش می بنده، یه جای خسته و خاک گرفته توی دل بیابون باشه. اما کاروانسرای کنارگرد، قصه دیگه ای داره. این بنای دوست داشتنی، درست توی منطقه فشافویه حسن آباد از توابع شهر ری، کنار جاده اصلی نشسته و چشم انتظار بازدیدکننده هاست. موقعیت جغرافیایی اش هم خیلی خاصه؛ ری که خودش از قدیم الایام یه مرکز مهم تجاری و فرهنگی بوده، همیشه روی مسیر جاده های حیاتی قرار داشته و کاروانسرای کنارگرد هم، درست مثل یه ایستگاه کلیدی روی همین مسیر تاریخی جاده ابریشم بنا شده بود.

اینکه می گیم اهمیت تاریخی، یعنی کاروانسراها فقط یه سقف بالای سر مسافر و بارشون نبودن؛ اونا قلب تپنده اقتصاد و فرهنگ هر منطقه به حساب میومدن. محل تبادل کالا، اخبار، فرهنگ و حتی قصه هایی که از شهرهای دور می اومدن. کنارگرد هم، با اون معماری دلنشین صفوی و قدمتش، حسابی جذابیت داره و هر گوشه اش رو که نگاه می کنی، می تونی صدای پای کاروان ها رو بشنوی و بوی ادویه های تازه و پارچه های ابریشمی رو حس کنی. آماده اید بریم تو دل این تاریخ و ببینیم چه خبر بوده؟

تاریخچه کاروانسرای کنارگرد: یادگاری از دوران شاه عباس صفوی

اگه بخوایم از قدمت و ریشه های این بنا بگیم، باید برگردیم به دوران طلایی صفویه، دقیقاً زمان سلطنت شاه عباس اول. اون موقع، ایران یه دوره رونق حسابی رو تجربه می کرد و شاه عباس هم برای اینکه مسیرهای تجاری رو امن تر و پر رونق تر کنه، دستور ساخت کلی کاروانسرا رو داد. کاروانسرای کنارگرد هم یکی از همین پروژه های بزرگ و مهم بود که تو مسیر حیاتی جاده ابریشم قرار می گرفت. می دونید که جاده ابریشم شریان اصلی ارتباطی شرق و غرب بود و ری به عنوان یکی از مهمترین شهرهای ایران، نقش محوری تو این مسیر داشت. کاروان ها بعد از کلی راه رفتن، نیاز به یه جای امن برای استراحت و تجدید قوا داشتن و کنارگرد دقیقاً همین نقش رو ایفا می کرد.

اهمیت این کاروانسرا به قدری بالا بود که سال ها بعد، یعنی سال 1356، اسمش رفت توی فهرست آثار ملی ایران. این ثبت ملی شدن یعنی اینکه این بنا دیگه فقط یه ساختمون قدیمی نیست؛ یه میراث ارزشمنده که حفظ و نگهداری اش برای نسل های آینده خیلی مهمه. اسم کنارگرد هم خیلی جالبه؛ دلیل نامگذاری اش هم اینه که درست کنار روستایی به همین اسم قرار گرفته. یعنی اسمش رو از همسایه اش گرفته، همینقدر ساده و دوستانه!

کاروانسراهای دوره صفوی فقط محلی برای استراحت نبودند؛ آن ها مراکز مهمی برای تبادل فرهنگی و اقتصادی، و قلب تپنده جاده های تجاری به شمار می رفتند.

معماری کاروانسرای کنارگرد: شاهکاری از خشت، گچ و آجر

وقتی پای صحبت از معماری کاروانسرای کنارگرد میاد وسط، باید بگم که واقعاً شاهکاره. این بنا، با وجود سادگی ظاهری اش، نشون دهنده اوج نبوغ معماران صفوی برای ساختن بناهایی مقاوم و کاربردیه. طرح کلی کاروانسرا به صورت دو ایوانه است، یعنی توی دو ضلع اصلی حیاط، ایوان های بزرگ و اصلی قرار گرفتن. کل مساحتش هم چیزی حدود 4400 متر مربعه که خب عدد کمی نیست و نشون میده چقدر بنای بزرگی بوده.

مصالح و ساختار کلی

می دونید که توی اون دوران، مصالح ساختمانی خیلی محدود بود، اما همین مصالح محدود هم با هنر و تجربه معمارها به بهترین شکل ممکن استفاده می شدن. کاروانسرای کنارگرد هم عمدتاً با گل، گچ و آجر ساخته شده. ترکیب این سه ماده، نه تنها به بنا استحکام می بخشیده، بلکه زیبایی خاصی هم بهش می داده. وقتی نزدیک می شی و بافت آجرها رو می بینی، حس می کنی هر کدومشون یه داستان از دوران صفوی رو تو دل خودشون دارن. سادگی مصالح، به هیچ عنوان از ارزش معماری این بنا کم نمی کنه، بلکه برعکس، اصالت و قدمت رو فریاد می زنه.

این ساختار گل و گچ و آجر، که برای ما شاید خیلی ساده به نظر بیاد، توی اون زمان بهترین انتخاب برای ساخت بنایی با این ابعاد و کاربری بوده. این مصالح هم در برابر تغییرات آب و هوایی مقاوم بودن و هم اینکه راحت تر در دسترس قرار می گرفتن. هنر معمارها هم اینجا خودش رو نشون میده که چطور با همین مصالح، سازه ای چنین با دوام و بزرگ رو بنا کردن که بعد از قرن ها هنوز هم پابرجاست.

حیاط مرکزی و ایوان ها

تصور کنید وارد کاروانسرا می شید. اولین چیزی که توجهتون رو جلب می کنه، حیاط مستطیل شکل بزرگیه که درست وسط بنا قرار گرفته. این حیاط قلب کاروانسرا بود، جایی که کاروان ها بار و بنه شون رو خالی می کردن، استراحت می کردن و شاید هم بساط داد و ستد رو پهن می کردن. دور تا دور این حیاط، چهار ایوان اصلی و کلی ایوانچه کوچک تر دیده میشه.

حالا شاید از خودتون بپرسید فرق ایوان با ایوانچه چیه؟ ایوان ها فضاهای بزرگ تر و مرتفع تری بودن که معمولاً برای نشستن بزرگان، ملاقات ها یا شاید حتی استراحت گروهی کاروانیان مهم تر استفاده می شدن. ایوانچه ها هم فضاهای کوچیک تر و دنج تری بودن که معمولاً ورودی حجره ها یا اتاق های اقامتی به حساب می اومدن. نکته جالب درباره کنارگرد اینه که اختلاف ارتفاع و دهانه بین ایوان ها و ایوانچه ها خیلی کمه، همین باعث شده که اون الگوی چهار ایوانه که تو خیلی از کاروانسراهای دیگه خیلی واضح دیده میشه، اینجا کمتر به چشم بیاد و یه جورایی توی دل کلیت بنا گم بشه. اما این موضوع چیزی از زیبایی و کارایی بنا کم نمی کنه.

حجره ها، شبستان ها و اسطبل ها

خب، کاروانیان بعد از کلی راه، یه جایی می خواستن که شب رو سر کنن، بار و بنه شون رو هم بذارن. اینجاست که حجره ها و شبستان ها به کار میومدن. این حجره ها که دور تا دور حیاط قرار گرفتن، فضاهای کوچیک و دنجی بودن که هر مسافر یا خانواده ای می تونست توش اقامت کنه. اما خب، کاروان ها فقط انسان نداشتن، پر از اسب و شتر و قاطر و الاغ هم بودن! اینجاست که اسطبل ها اهمیت پیدا می کنن. اسطبل های کنارگرد خیلی طویل هستن و پشت همین حجره ها و تقریباً دور تا دور کاروانسرا امتداد دارن.

فکرشو بکنید، یه کاروان با کلی حیوان خسته و گرسنه می رسید، کجا باید حیووناشون رو می بردن؟ مسیر دسترسی به این اسطبل ها هم خیلی هوشمندانه طراحی شده بود. هم از طریق هشتی ورودی کاروانسرا می تونستن بهشون برسن و هم از طریق پخ های چهار گوشه حیاط. پخ ها همون گوشه های بریده شده و مورب هستن که دسترسی رو راحت تر می کردن. حتی توی بعضی از این گوشه ها، فضایی برای اقامت چهارپایان در نظر گرفته شده بود که جدا از اسطبل های اصلی بودن، و حتی پله هایی برای رفتن به بام هم وجود داشت که نشون میده چقدر به جزئیات فکر شده بود.

بخش های الحاقی و جزئیات منحصر به فرد

اگه به نقشه یا خود بنا خوب دقت کنید، متوجه می شید که کاروانسرای کنارگرد از دو بخش تشکیل شده. بخش غربی که به نظر میاد قدمت کمتری داره و حدود صد سال پیش به بنای اصلی اضافه شده. این بخش الحاقی، یه مقدار تفاوت های معماری هم داره. مثلاً اسطبل هاش عریض ترن و حتی یک ردیف ستون هم تو وسطشون دارن که خب توی بخش قدیمی همچین چیزی دیده نمیشه. این نشون میده که احتمالاً هدف از اضافه کردن این بخش جدید، بیشتر کردن ظرفیت اسطبل ها بوده تا بتونن تعداد بیشتری از چهارپایان رو جا بدن.

ایوان میانی ضلع غربی توی این بخش جدید، نقش خیلی مهمی داره. این ایوان از دو طرف گسترش پیدا کرده و به انبارهایی که پشت این جبهه قرار گرفتن، راه داره. نکته دیگه اینکه همین ایوان، راه ورود به حیاط دوم کاروانسرا هم هست. یعنی یه جورایی پل ارتباطی بین بخش قدیمی و بخش جدید به حساب میاد.

یکی دیگه از ویژگی های خاص کنارگرد، سردر ورودی شه. برخلاف خیلی از کاروانسراهای دیگه توی دوره صفویه که سردرشون برجسته تر از دیوار اصلی بود، سردر کنارگرد تقریباً هم سطح دیوار خارجی قرار گرفته. اما خب، برای اینکه اهمیت این جبهه ورودی رو نشون بدن، ردیف طاق نماهای این ضلع رو با دقت و ظرافت بیشتری کار کردن. نمای خارجی بقیه اضلاع بنا هم خیلی ساده و بی آرایشه که خودش نشون دهنده اهمیت ورودی اصلیه.

شاید فکر کنید توی بنایی با این قدمت، تزیینات خاصی مثل کاشی کاری یا آجرکاری های پیچیده نبوده، اما طبق بعضی مستندات، ردپای تزیینات ساده ای مثل آجرکاری و شاید حتی کاشی کاری های ابتدایی و نقاشی هم توی این کاروانسرا دیده می شده که البته در گذر زمان و با بی توجهی ها، از بین رفته یا کمرنگ شده. این هم خودش نشون میده که حتی بناهای کاربردی مثل کاروانسرا هم از چشم هنرمندان و معماران دور نمی موندن و سعی می کردن یه رگه هایی از زیبایی رو بهشون اضافه کنن.

کاربری های دیروز و امروز: از استراحتگاه تا کانون فرهنگی

خب، همونطور که گفتیم، کاروانسراها در گذشته یه عالمه کاربرد داشتن. از محلی برای استراحت مسافرها و کاروانیان گرفته تا بازارهایی سیار برای تجارت و تبادل فرهنگی. کاروانیان می تونستن توی این مکان ها، بعد از یه سفر طولانی، هم خودشون استراحت کنن و هم حیووناشون رو سیراب و آماده راه کنن. علاوه بر این، کاروانسراها محل امنی برای نگهداری از کالاها و پول و اموال کاروانیان بودن. خیلی وقت ها هم توی همین کاروانسراها، بساط خرید و فروش کالاها از شهرهای مختلف پهن می شد و همین باعث رونق اقتصادی منطقه می شد.

حالا وضعیت کنونی کاروانسرای کنارگرد چطوره؟ راستش رو بخواید، این بنا برای یه مدتی طولانی متروکه و فراموش شده بود. یعنی دیگه اون رونق قدیمی رو نداشت و کمتر کسی سراغش رو می گرفت. اما خبر خوب اینکه، تو سال های اخیر، یه جنب و جوشی توی این بنا افتاده. کاروانسرای کنارگرد دوباره جون گرفته و برای برگزاری مراسم و رویدادهای مختلف مورد استفاده قرار می گیره. مثلاً، در مهرماه سال ۱۴۰۲، جشنواره بزرگ اقوام ایران زمین توی همین کاروانسرا برگزار شد که واقعاً دیدنی بود.

این اتفاق نشون میده که میشه با یه کم سلیقه و همت، بناهای تاریخی رو از متروکه بودن درآورد و دوباره بهشون روح بخشید. کنارگرد حالا میزبان نمایشگاه های صنایع دستی، مراسم مناسبتی و جشن های مختلفه. این یعنی اینکه این بنا دیگه فقط یه یادگار از گذشته نیست، بلکه داره به یه کانون فرهنگی پویا تبدیل میشه و دوباره داره میزبان مردم و قصه های جدید میشه. چه چیزی بهتر از این؟

احیای بناهای تاریخی و استفاده از آن ها برای رویدادهای فرهنگی، نه تنها به حفظ میراث کمک می کند، بلکه آن ها را به قلب تپنده جامعه مدرن بازمی گرداند.

امکانات جانبی تاریخی و اطراف کاروانسرا

وقتی صحبت از کاروانسرا میشه، فقط خود بنا نیست که مهمه. کنار هر کاروانسرای مهمی، معمولاً یه سری امکانات جانبی هم ساخته می شد که نیازهای کاروانیان رو برطرف کنه. کنارگرد هم از این قاعده مستثنی نبوده. اگه یه نگاهی به بیرون کاروانسرا بندازید، به خصوص تو گوشه شمال شرقی، می بینید که یه حمام و یه آب انبار هم برای استفاده کاروانیان احداث شده بود.

تصور کنید بعد از یه سفر طولانی توی کویر، چقدر یه حمام گرم می تونسته خستگی رو از تن آدم به در کنه! و آب انبار هم که برای ذخیره آب توی مناطق کویری حیاتی بود. این نشون میده که چقدر به جزئیات رفاهی و نیازهای اولیه مسافران فکر می شده. علاوه بر این ها، همونطور که قبلاً هم گفتیم، این کاروانسرا اسمش رو از روستای کنارگرد گرفته که درست کنارش واقع شده. یعنی از قدیم الایام، یه جورایی همسایگی نزدیکی با هم داشتن و اسمشون هم گره خورده به هم. این همسایگی خودش یه داستان جداگانه از همزیستی بنا و زندگی مردمه.

چگونه به کاروانسرای کنارگرد برویم؟ (اطلاعات بازدید)

خب، حالا که حسابی مجذوب این کاروانسرای باابهت شدید، حتماً دلتون می خواد یه سر بهش بزنید، درسته؟ پس بیاید تا آدرس و راه و چاهش رو بهتون بگم تا حسابی آماده سفر بشید.

آدرس دقیق

برای رسیدن به کاروانسرای کنارگرد، باید راهی استان تهران، شهرستان ری، بخش فشافویه، شهر حسن آباد بشید. آدرس دقیقش هم اینه: بلوار امام خمینی، بین دانش و سیما، در کیلومتر ۳۵ جاده قدیم تهران قم. می بینید که خیلی هم از تهران دور نیست و برای یه سفر یک روزه کاملاً مناسبه. می تونید یه صبح تا ظهر رو برنامه ریزی کنید و یه گشت تاریخی حسابی بزنید.

موقعیت روی نقشه

راحت ترین راه برای پیدا کردنش اینه که اسم کاروانسرای کنارگرد رو تو اپلیکیشن های نقشه مثل گوگل مپ یا ویز یا نشان جستجو کنید. خودشون دقیقاً شما رو راهنمایی می کنن. معمولاً هم با ماشین شخصی میشه به راحتی به اینجا رسید. مسیر دسترسی خوبیه و تو جاده قدیم تهران قم هم حسابی می تونید از رانندگی و دیدن مناظر اطراف لذت ببرید، البته اگه مسیر رو خوب انتخاب کنید.

اگه بخوایم مسیر رو بیشتر توضیح بدم، از تهران که خارج میشید و وارد جاده قدیم تهران قم میشید، حدوداً بعد از ۳۵ کیلومتر، سمت راست جاده می تونید تابلوهای راهنمایی یا خود کاروانسرا رو ببینید. البته همیشه توصیه میشه که قبل از حرکت، نقشه رو چک کنید تا خیالتون از بابت مسیر راحت باشه.

بهترین زمان بازدید

از اونجایی که کاروانسرای کنارگرد توی یه منطقه نسبتاً خشک و کویری قرار گرفته، بهترین زمان برای بازدید، فصول معتدل سال یعنی بهار (خصوصاً فروردین و اردیبهشت) و پاییز (مهر و آبان) هست. تو این فصول هوا مطبوع تره و می تونید با خیال راحت توی حیاط کاروانسرا قدم بزنید و از دیدنش لذت ببرید. تابستون ها هوا خیلی گرم میشه و زمستون ها هم می تونه سرد باشه، پس اگه تو این فصول می رید، حواستون به لباس مناسب باشه.

ساعات بازدید هم معمولاً مشخص نیست چون بنا رسمی نیست و بلیط فروشی نداره. اما خب، از اونجایی که فضای باز و قابل دسترسیه، می تونید روزها و قبل از تاریکی هوا ازش دیدن کنید. بهتره توی ساعات روشنایی روز برید تا بتونید جزئیات معماری رو هم خوب ببینید و عکس های خوبی هم بگیرید.

نکات مهم برای بازدید

چند تا نکته رو هم یادتون باشه تا بازدیدتون حسابی دلچسب بشه:

• کفش مناسب: چون توی بنا زیاد راه میرید و سطح زمین ممکنه ناهموار باشه، حتماً کفش راحت و مناسب بپوشید.
• آب آشامیدنی: حتماً با خودتون آب کافی ببرید، مخصوصاً اگه هوا گرم باشه. اطراف کاروانسرا ممکنه امکانات زیادی برای خرید آب نباشه.
• دوربین عکاسی: اگه اهل عکاسی هستید، دوربینتون رو حتماً همراه ببرید. معماری بنا و فضای تاریخی اون، سوژه های جذابی برای عکاسی فراهم می کنه.
• حفظ محیط: لطفاً حواستون باشه که به بنا آسیب نزنید و آشغال نریزید. این بنا یه میراث ملیه و ما در قبال حفظش مسئولیم.
• خوراکی و میان وعده: اگه قصد دارید بیشتر بمونید، یه خوراکی و میان وعده سبک هم همراه داشته باشید.

نظرات بازدیدکنندگان و اهمیت گردشگری

اگه یه چرخی تو فضای مجازی یا سایت های گردشگری بزنید، می بینید که نظرات بازدیدکننده ها درباره کاروانسرای کنارگرد معمولاً خیلی مثبته. خیلی ها از اینکه یه بنای تاریخی با این قدمت توی نزدیکی تهران وجود داره، شگفت زده میشن. جملاتی مثل ارزش دیدن داره، خیلی جالبه و تاریخی، حتماً توی برنامه هاتون باشه بازدید از این مکان یا یکی از مکان های قدیمی حسن آباد فشافویه برای گردشگری رو زیاد می شنوید.

این نظرات نشون دهنده اهمیت بالای بازدید از اینجور بناهاست. وقتی ما از این مکان ها دیدن می کنیم، نه تنها به حفظ و نگهداریشون کمک می کنیم (چون حضور ما باعث میشه مسئولین هم بیشتر به فکرشون باشن)، بلکه باعث میشیم که این قصه های تاریخی زنده بمونن و از نسلی به نسل دیگه منتقل بشن. بازدید از کاروانسرای کنارگرد، فقط یه تفریح ساده نیست؛ یه سفر به دل تاریخ و یه جور درک عمیق تر از فرهنگ و هویت ایرانیه. اینطوری می تونیم به درک بهتری از زندگی مردم در گذشته برسیم و حتی با معماری سنتی ایران بیشتر آشنا بشیم.

گردشگری فرهنگی مثل بازدید از کاروانسراها، علاوه بر فواید شخصی برای بازدیدکننده، برای منطقه هم می تونه کلی سود داشته باشه؛ باعث رونق اقتصادی منطقه و ایجاد شغل برای مردم محلی میشه. پس بیایید دست به دست هم بدیم و از این گنجینه های ارزشمند حمایت کنیم تا برای نسل های بعدی هم این زیبایی ها و قصه ها پابرجا بمونن.

سوالات متداول درباره کاروانسرای کنارگرد

کاروانسرای کنارگرد کجاست؟

کاروانسرای کنارگرد در استان تهران، شهرستان ری، بخش فشافویه، شهر حسن آباد، بلوار امام خمینی، بین دانش و سیما، در کیلومتر ۳۵ جاده قدیم تهران قم قرار داره.

قدمت کاروانسرای کنارگرد چقدر است؟

این کاروانسرا متعلق به دوران صفوی و در زمان شاه عباس اول صفوی بنا شده است.

آیا کاروانسرای کنارگرد فعال است؟

در حال حاضر، کاروانسرای کنارگرد به عنوان یک کاروانسرای سنتی فعال نیست و متروکه است. اما خوشبختانه، در سال های اخیر از اون برای برگزاری جشنواره ها، نمایشگاه های صنایع دستی و مراسم مناسبتی استفاده میشه.

چرا به آن کنارگرد می گویند؟

دلیل نام گذاری این کاروانسرا، قرار گرفتن اون در نزدیکی روستایی به اسم کنارگرد در همون منطقه است.

چه امکاناتی در نزدیکی کاروانسرای کنارگرد وجود دارد؟

در گوشه شمال شرقی بیرون کاروانسرا، یک حمام و یک آب انبار تاریخی وجود داشته که برای استفاده کاروانیان احداث شده بود. همچنین روستای کنارگرد نیز در نزدیکی آن واقع شده.

ساعات بازدید کاروانسرای کنارگرد چگونه است؟

کاروانسرا ساعات بازدید رسمی و بلیط فروشی نداره. اما چون فضای اون باز و قابل دسترسیه، می تونید در طول روز و ساعات روشنایی ازش بازدید کنید. پیشنهاد میشه در فصول معتدل سال و در ساعات میانی روز برای بهترین تجربه به اونجا برید.

نتیجه گیری: گامی در جهت حفظ میراث کهن

به هر حال، کاروانسرای کنارگرد فراتر از یک بنای قدیمی، بخشی از هویت تاریخی و فرهنگی ماست. این سازه باشکوه که از دوران صفویه تا امروز پابرجا مونده، قصه راه و سفر، قصه داد و ستد و زندگی آدم هایی رو تعریف می کنه که قرن ها پیش تو این سرزمین نفس می کشیدن. از معماری ساده اما در عین حال محکم و کاربردی اش گرفته تا نقش مهمش در جاده ابریشم، همه و همه نشون دهنده ارزش بی اندازه این اثره.

دیدن کاروانسرای کنارگرد بهتون این امکان رو میده که از نزدیک با گذشته این سرزمین ارتباط برقرار کنید و لمسش کنید. اگه اهل گشت و گذار هستید و دوست دارید از جاهای کمتر دیده شده دیدن کنید، کنارگرد حتماً باید تو لیستتون باشه. بازدید از این کاروانسرا نه تنها یه تجربه متفاوت رو براتون رقم میزنه، بلکه به نوعی به حفظ و نگهداری این میراث برای نسل های آینده هم کمک می کنه. پس تا دیر نشده، یه برنامه بریزید و یه سر به این نگین صفوی جاده ابریشم بزنید و اگه رفتید، حتماً تجربه بازدیدتون رو با بقیه هم به اشتراک بگذارید تا این بنای ارزشمند بیشتر دیده بشه و حسابی شناخته بشه.